Το βυζαντινό παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου βρίσκεται νοτίως της Κερατέας, σε ένα κοίλωμα του Κερατοβουνίου (Πανείου Όρους), δίπλα στην παλαιοημερολογίτικη μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου.

Είναι ένα πολύ όμορφο λαϊκότροπο εκκλησάκι, στις παρυφές του βουνού, από τα πιο παλιά σωζόμενα παρεκκλήσια της Κερατέας. Κάποιες μεταγενέστερες προσθήκες δεν έχουν καταστρέψει την χάρη του και την πλαστικότητα του. Οι «ταπεινές» του διαστάσεις σε συνδυασμό με το ελαφρό βύθισμα στο έδαφος, πού έχουν πιθανότατα προέλθει από προσχώσεις, μεταφέρουν σε γήινη και ανθρώπινη κλίμακα. Στο εσωτερικό του όμως, οι μικρές διαστάσεις του κυρίως ναού και ο τρούλος αναδεικνύουν και την τρίτη διάσταση.
_______________
Περιγραφή του Ναού

Ο τύπος του ναού είναι τρίκογχος σταυροειδής με τρούλο, καμαροσκέπαστος εσωτερικά και ανήκει στην πρώιμη μεταβυζαντινή εποχή . Οι διαστάσεις του παλιότερου κεντρικού κλίτους είναι 4.60 x 5.00 μ. περίπου, χωρίς την αψίδα του ιερού ενώ το πλαϊνό (κάθετο) κλίτος έχει διαστάσεις 6.00 x 3.20 μ. περίπου, μαζί με τις πλάγιες αψίδες. Ο τρούλος είναι οκταγωνικός εξωτερικά και κυλινδρικός εσωτερικά, με τέσσερα τοξωτά παράθυρα στα σημεία του ορίζοντα. Η κόγχη του ιερού ημιεξαγωνική ενώ οι πλάγιες αψίδες ημικυλινδρικές. Κάθε κόγχη έχει ένα τοξωτό παράθυρο. Στο ναό έχει προστεθεί μεταγενέστερος νάρθηκας (πρόναος) διαστάσεων 3.90 x 3.30 μ. περίπου. Το εκκλησάκι έχει μια μοναδικότητα, ως προς τη μορφή του, λόγω κυρίως των πλάγιων αψίδων του, που θα τις συναντήσουμε μόνο στον Άγιο Νικόλαο Κόντρα Κορωπίου. Με τον τελευταίο, αν αγνοήσουμε φυσικά τις προσθήκες, παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες στα μεγέθη, στη μορφή και στο αναδυόμενο αίσθημα.

Το εσωτερικό του μικρό και κατανυκτικό, με λίγες τοιχογραφίες και διάκοσμο που αποπνέει απλότητα και λαϊκότητα. Ο φωτισμός γίνεται από τα τέσσερα παράθυρα του τρούλλου και τα μεγάλα παράθυρα των κογχών. Στον κτιστό τοίχο του τέμπλου και παραπλεύρως υπάρχουν τέσσερις αγιογραφίες που είναι οι μόνες που έχουν απομείνει στο ναό ενώ πιθανότατα το εσωτερικό να ήταν καλυμμένο από τοιχογραφίες που σκεπάστηκαν από τα αλλεπάλληλα ασβεστώματα. Η χρονολογημένη επιγραφή πάνω από την είσοδο του ιερού : «Το στερέωμα των επί σοι πεποιθότων, στερέωσον Κύριε την εκκλησίαν, ήν εκτήσω τω τιμίω Σου αίματι» , ΑΨΜΑ, μας παραπέμπει στο χρόνο δημιουργίας τους, το 1741. Το εκκλησάκι είναι σήμερα (2009) ανοιχτό και προσβάσιμο στους επισκέπτες. Ανήκει στην ενορία του Αγίου Γεωργίου. Πανηγυρίζει την ημέρα εορτής του Αγίου (8 Μαΐου και 26 Σεπτεμβρίου), με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία.

Η παλιά φωτογραφία (1930) του ναού, από το αρχείο του Ιωάννου Αθ. Αντωνίου (2), αναδύει μια ατμόσφαιρα χαριτόβρυτου παρελθόντος.
_______________
Ιστορία

Όπως προκύπτει από έγγραφο του 1795 του αρχιεπισκόπου Αθηνών Βενεδίκτου και από δικαστικό έγγραφο (χοτζέτι), ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος ήταν το καθολικό του ομωνύμου Μοναστηριού το οποίο με το έγγραφο αυτό παραχωρείται από τους κατοίκους στην Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη επειδή «… έμεινεν επί πολύ ανεπίσκεπτον» και περιέπεσε σε πολλά χρέη. Στο έγγραφο αναφέρεται ακόμα ότι η εκκλησία είναι αρχαία, που σημαίνει ότι οι γέροντες προεστοί το 1796 δεν γνώριζαν πότε κτίστηκε η εκκλησία άρα πιθανόν να κτίστηκε από τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας (1).
_______________
Βιβλιογραφία:

(1) Η Κερατέα της Αττικής, Χρίστος Γ. Ρώμας, Χρυσή Τομή, Β’ έκδοση, Κερατέα 2008, σ. 137
(2) Τα τοπωνύμια της Κερατέας, Αθ. Ι. Αντωνίου, σ. 130, Αθήνα 1991