Το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου, βρίσκεται στη κορυφογραμμή του λόφου Κόντρα, 2 χλμ. νοτίως του Κορωπίου, με πρόσβαση από την οδό Γ. Γεωργά μέσα από το Κορωπί ή από την οδό Ζήνωνος από τη Λ. Κορωπίου - Βάρης.

Ο ναΐσκος βρίσκεται μέσα σε διαμορφωμένο περίβολο με δέντρα και ένα υπόστεγο απέναντι από τη βόρεια πλευρά του. Η θέση του ψηλά στο λόφο, προσφέρει απέραντη θέα στον κάμπο, κυρίως προς τα νοτιοανατολικά. Το εκκλησάκι αναδύει πλαστικότητα και ομορφιά, ιδιαίτερα ο παλιότερος κύριος ναός που προβάλει το ενιαίο του χώρου και ελαφρά την προς τα άνω ροπή. Η προσθήκη του μεταγενέστερου επιμήκους νάρθηκα, ενοποιημένου εξωτερικά με τον κυρίως ναό, δημιουργεί σήμερα ένα νέο μορφικό σύνολο που τονίζει τον οριζόντιο άξονα. Είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον εκκλησάκι από αρχιτεκτονική άποψη αλλά και για την εσωτερική του αγιογράφηση.

Το εκκλησάκι είναι σήμερα (2009) ανοικτό και επισκέψιμο. Ανήκει στην ενορία των Αγίων Πάντων. Πανηγυρίζει την ημέρα της εορτής του Αγίου την 6η Δεκεμβρίου με πανηγυρικό εσπερινό και θεία Λειτουργία. Επίσης τελούνται κάποια μυστήρια, όπως και στα περισσότερα εκκλησάκια.

Χαρακτηριστικό του ναού είναι η τρίκογχη σταυροειδής μορφή του και οι «ταπεινές» εξωτερικά αναλογίες του, που παραπέμπουν σε γήινη, ανθρώπινη κλίμακα. Στο εσωτερικό όμως, το αισθητό κατέβασμα του δαπέδου (συνολικά πλέον του 1 μ. από την είσοδο) και ο τρούλλος στο χώρο του κυρίως ναού αναδεικνύουν την τρίτη διάσταση. Ο ναός είναι ο μοναδικός σωζόμενος τρίκογχος με κυλινδρικές κόγχες και κυλινδρικό τρούλλο στην περιοχή των Μεσογείων. Αν αγνοήσουμε τις προσθήκες του νάρθηκα, παρουσιάζει ομοιότητα με τον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο Κερατέας. Ο τελευταίος όμως έχει οκταγωνικό τρούλλο και ημιεξαγωνική ανατολική κόγχη Ιερού. Ο άλλος σωζόμενος τρίκογχος ναός του Αγίου Δημητρίου Σαρωνικού, με ημιεξαγωνικές κόγχες, οκταγωνικό τρούλλο, μεγαλύτερες διαστάσεις και διαφορετικές αναλογίες, αναδύει αρκετά διαφορετικό αίσθημα.
_______________
Περιγραφή του Ναού

Ο τύπος του ναού είναι σταυροειδής με κυλινδρικό τρούλλο και τρεις ημικυλινδρικές κόγχες που ανήκει στην πρώιμη μεταβυζαντινή εποχή, ενώ έχει προστεθεί μεταγενέστερος καμαροσκέπαστος νάρθηκας (πρόναος) με δίρριχτη στέγη, διαστάσεων 4.80 x 6.00. Οι διαστάσεις του παλιότερου κεντρικού κλίτους είναι 3.60 x 6.00 μ. περίπου, χωρίς την αψίδα του Ιερού ενώ το πλαϊνό (εγκάρσιο) κλίτος έχει διαστάσεις 3.70 x 7.50 μ. περίπου, μαζί με τις πλάγιες αψίδες. Οι συνολικές διαστάσεις του ναού είναι 4.80 x 13.00 μ. περίπου, μαζί με την κόγχη του Ιερού.

Το τύμπανο του τρούλλου είναι χαμηλό και είχε άλλοτε 4 στενόμακρα παράθυρα που σήμερα έχουν κλειστεί. Στην κόγχη του Ιερού το παράθυρο ήταν αρχικά δίλοβο όμως σήμερα δεν υπάρχει ο κιονίσκος του. Στη νότια κόγχη έχει ανοιχτεί μεγάλη θύρα και στη βόρεια κόγχη νεώτερο παράθυρο. Η διαμόρφωση των στεγών ακολουθεί επακριβώς την διάταξη των εσωτερικών θόλων και αψίδων, με αποτέλεσμα στο εξωτερικό του ναού να προκύπτει μια ποικιλία κεραμοσκεπών επιπέδων και καμπύλων επιφανειών που προσδίδουν κίνηση και χάρη, ιδιαίτερα στον κυρίως ναό, χωρίς όμως να υστερεί και η συνολική του εικόνα.

Οι αναλογίες, τα μικρά ανοίγματα, η μορφή του τυμπάνου του τρούλλου, η αργολιθοδομή, τα μεγάλα πάχη της τοιχοποιίας και άλλες λεπτομέρειες οδηγούν στη χρονολόγηση του ναού στα χρόνια της τουρκοκρατίας.
_______________
Εσωτερικό του Ναού – Τοιχογραφικός διάκοσμος.

Ο ναός εσωτερικά χωρίζεται σε δύο διακριτούς χώρους, το νάρθηκα και τον κυρίως ναό.

Η είσοδος στο νάρθηκα γίνεται από μια χαμηλή δυτική θύρα, όπου με τέσσερα σκαλοπάτια κατεβαίνουμε στο επίπεδο του δαπέδου. Ο καμαροσκέπαστος νάρθηκας, πολύ διαφορετικός από τον κυρίως ναό, δεν έχει τοιχογραφίες ούτε παρουσιάζει κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον, χρησιμοποιείται δε σαν χώρος που κάθονται οι πιστοί, λόγω του μικρού μεγέθους του κυρίως ναού.

Στη συνέχεια μέσα από μια χαμηλή τοξωτή πόρτα, με άλλα δύο σκαλοπάτια κατεβαίνουμε στο επίπεδο του κυρίως ναού. Το εσωτερικό του κυρίως ναού, οι μικρές διαστάσεις, η πλαστικότητα των όγκων και οι επί μέρους λεπτομέρειες σε συνδυασμό με τις εξαιρετικές αγιογραφίες και τον περιορισμένο φωτισμό, κάτω από την ενοποίηση και την προς τα Άνω έλξη του δεσπόζοντος τρούλλου, δημιουργούν μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Ο φωτισμός, μετά το κλείσιμο των παραθύρων του τρούλλου, γίνεται μόνο από το παράθυρο της βόρειας κόγχης και στο Ιερό από το παράθυρο της κόγχης του Ιερού.

Το τέμπλο είναι χτιστό και σε αυτό υπάρχουν οι τοιχογραφίες που διασώζονται σε καλή κατάσταση, αριστερά της Ωραίας Πύλης η Παναγία ένθρονη και δεξιά ο Χριστός ένθρονος και ο Άγιος Νικόλαος. Οι τοιχογραφίες χρονολογούνται γύρω στα τέλη του 17ου ή αρχές του 18ου αιώνα (1) και είναι της σχολής του Γ. Μάρκου (2).
_______________
Βιβλιογραφία:

(1) Μπούρας Χαρ.- Ανδρεάδη Ρ.- Καλογεροπούλου Α., Εκκλησίες της Αττικής, Αθήνα 1969 σ. 85 (2) Κατάλογος χριστιανικών μνημείων Μεσογείων και Λαυρεωτικής – 1ης εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων