Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους βρίσκεται πολύ κοντά στο κέντρο, 80 μ. βορείως του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Δημητρίου, σε μια μικρή πλατεία ανάμεσα σε κατοικίες. Είναι το μοναδικό κτίσμα που έχει απομείνει από το παλαιό μετόχι της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη.

Στον ίδιο χώρο υπήρχε κατά την αρχαιότητα ναός αφιερωμένος στην θεά Δήμητρα. Στα θεμέλια του ναού αυτού κτίσθηκε αργότερα μια μικρή παλαιοχριστιανική βασιλική και στα ερείπια της ο σημερινός ναός (1).

Η σημερινή εκκλησία είναι πιθανά κτίσμα του 18ου αιώνα, ίσως και νωρίτερα. Στα 1800 επισκευάστηκε και επιχρίστηκε από τους μοναχούς Αρσένιο και Τιμόθεο μετά από έκδοση σχετικού σουλτανικού διατάγματος (2).

Στην τοιχοποιία είναι εντοιχισμένα αρχαία και παλαιοχριστιανικά ανάγλυφα, όπως τα απομεινάρια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής δεξιά της εισόδου, η μαρμάρινη πλάκα, εντός εσοχής, με διακόσμηση αμπέλου (που αποτελεί αλληγορική απεικόνιση της Θείας Ευχαριστίας) και ο κίονας με εγχάρακτο σταυρό (1). Επίσης στην πρόσοψη είναι εντοιχισμένα υαλώδη διακοσμητικά πινάκια.

Βορείως και νοτίως του ναού υπάρχουν μικροί κήποι με φοινικόδενδρα. Στην πρόσοψη επιγραφή του μοναχού της Μονής Πετράκη Άνθιμου Πέρου, του 1860, ανέφερε ότι «…μετά πολλών κόπων και μόχθων κατόρθωσε να ανεγείρει τον κήπον τούτον» (3). Νοτίως πίσω από τους φοίνικες βρίσκεται ένα πέτρινο καμπαναριό των προσφάτων χρόνων, με δίλοβο άνοιγμα και κεραμικές διακοσμήσεις. Στη νοτιοδυτική γωνία υπήρχε παλαιό πηγάδι που σήμερα έχει καλυφθεί από το τσιμέντο.

Ο ναός ανήκει στον τύπο της μονόχωρης δρομικής βασιλικής με ιδιότυπη όμως μορφή που συνίσταται στο ότι το μεσαίο τμήμα της εμφανίζεται υπερυψωμένο, σαν μια υποτυπώδης χαμηλή τρουλοκαμάρα. Φαίνεται ότι αρχικά υπήρξε ανεπιτυχής προσπάθεια κατασκευής του ως σταυρεπίστεγου ναού, με μεγαλύτερο μάλιστα πλάτος από το σύνηθες, με αποτέλεσμα να εξελιχθεί σε δρομική θολωτή βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο τμήμα της (4).

Ο ναός είναι σήμερα προσβάσιμος στον επισκέπτη και όπως αναφέραμε αποτελεί Μετόχι της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη. Πανηγυρίζει την 10η Φεβρουαρίου, του Αγίου Χαραλάμπους, με πανηγυρικό εσπερινό και Θεία Λειτουργία ενώ περιστασιακά τελούνται ιδιωτικές λειτουργίες. Είναι ο μοναδικός μεταβυζαντινός ναός στα Μεσόγεια που είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στον Άγιο Χαράλαμπο, καθόσον ο Άγιος τιμάται και στο παρεκκλήσι του μεταβυζαντινού ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Παιανία.
_______________
Περιγραφή του Ναού

Το ναΰδριο είναι μια μονόχωρη καμαροσκέπαστη βασιλική των μεταβυζαντινών χρόνων, με δίρριχτη στέγη με κεραμίδια. Οι διαστάσεις της είναι 5.00 x 8.30 μ., χωρίς την κόγχη. Καταλήγει σε μια αρκετά μεγάλη τρίπλευρη κόγχη Ιερού με ένα μικρό στενόμακρο παράθυρο. Υπάρχει μια ισορροπία στις διαστάσεις (ανώτατο ύψος στην πρόσοψη 4.80 μ.). Στην όψη όμως τονίζεται ελαφρά το κατακόρυφο στοιχείο, λόγω της δικλινούς στέγης με το σταυρό στην κορυφή και του στενόμακρου πολεμιστροειδούς παραθύρου, που ορίζουν ένα νοητό κατακόρυφο άξονα. Στην πλάγια όψη μία προς τα άνω κίνηση επιτυγχάνεται με τη μικρή ανύψωση της στέγης στο μεσαίο τμήμα του ναού.
_______________
Εσωτερικό του Ναού – Τοιχογραφικός διάκοσμος

Στο εσωτερικό του ναού η καμάρα της οροφής χωρίζεται σε τρεις ζώνες με την κεντρική ζώνη υπερυψωμένη. Κάτω από την κεντρική καμάρα, στους δύο τοίχους, υπάρχουν δύο άνετα παράθυρα που εισάγουν επαρκή φυσικό φωτισμό. Το τέμπλο είναι ξύλινο με δύο εισόδους, όμως δεν είναι το αρχικό ξύλινο τέμπλο, αλλά μεταγενέστερο. Φέρει 3 συντηρημένες εικόνες πολύ καλής τέχνης αγνώστου αγιογράφου που φιλοτέχνησε το 1850. Στο πάνω μέρος του τέμπλου σώζονται 3 ξυλόγλυπτα περιστέρια του ύστερου 18ου αιώνα, από το αρχικό τέμπλο, που είναι από τα αρχαιότερα δείγματα εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής της Κερατέας (1).

Στον κυρίως ναό εκτός από τις αγιογραφίες του τέμπλου υπάρχουν 3 τοιχογραφίες αγίων στο νότιο τοίχο και η τοιχογραφία του Αγίου Χαραλάμπους στο βόρειο τοίχο. Στην κόγχη του Ιερού εικονίζονται η Πλατυτέρα με τους αρχαγγέλους και τους Προφήτες και κάτω 6 Ιεράρχες. Στην Πρόθεση παριστάνεται η Άκρα Ταπείνωση. Οι τοιχογραφίες είναι του 18ου αιώνα. Σε όλες τις τοιχογραφίες είναι εμφανής η ύπαρξη νεωτέρου ζωγραφικού στρώματος. Το πρώτο στρώμα ίσως να μπορούσε να χρονολογηθεί στο 1ο μισό του 17ου αιώνα (3).
_______________
Βιβλιογραφία:

(1) Σύντομο ιστορικό του ναού και της Αγιογράφησης - της Ιεράς Μονής Ασωμάτων Πετράκη, που είναι ανηρτημένο στο εσωτερικό του ναού
(2) Η Κερατέα της Αττικής, Χρήστου Στρατοκόπου, Χρυσή Τομή, Κερατέα 1997, σ. 50
(3) Η Κερατέα της Αττικής, Χρίστος Γ. Ρώμας, Χρυσή Τομή, Β’ έκδοση, Κερατέα 2008, σ. 134
(4) Μελετώντας την εξέλιξη της ναοδομίας στη ΝΑ. Αττική κατά την όψιμη Τουρκοκρατία, Παπαγιαννάκος Νίκος, ΙΒ’ Επιστημονική συνάντηση ΝΑ Αττικής