Ιερός Ναός Αγίας Θέκλας Μαρκοπούλου

Μονόχωρη καμαροσκέπαστη μεταβυζαντινή βασιλική, δίπλα στο ναό της Αγίας Παρασκευής. Κατάγραφη με τοιχογραφίες του 1767, από αξιόλογο αγιογράφο, μαθητή του Γ. Μάρκου. Πανηγυρίζει στις 24 Σεπτεμβρίου, της Αγίας Θέκλας και της Παναγίας της Μυρτιδιωτίσσης.

Γενικά
Ο ναός της Αγίας Θέκλης μαζί με το ναό της Αγίας Παρασκευής, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης του Μαρκόπουλου, πολύ κοντά στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου επί της κεντρικής πλατείας. Είναι ο δεύτερος ναός της περιοχής Μεσογείων που είναι αφιερωμένος στην Αγία, ο άλλος είναι η Αγία Θέκλα στο Σταυρό.

Οι δύο ναοί της Αγίας Θέκλας και της Αγίας Παρασκευής βρίσκονται μέσα σε ένα περίβολο με διαμορφωμένη αυλή και κήπο ενώ τη βορειοδυτική πλευρά της αυλής την καταλαμβάνει αίθουσα που χρησιμοποιείται για τις κοινωνικές εκδηλώσεις της ενορίας του Αγίου Ιωάννου.

Ο μεταβυζαντινός ναός της Αγίας Θέκλης, που οικοδομήθηκε λίγα χρόνια μετά το ναό της Αγίας Παρασκευής, είναι μονόχωρη καμαροσκέπαστη βασιλική, κατάγραφη και αυτή, όπως η Αγία Παρασκευή, με δυνατές και εκφραστικές τοιχογραφίες, που ολοκληρώθηκαν το 1767, από αξιόλογο αγιογράφο, μαθητή του Γ. Μάρκου.

Και αυτός ο ναός, με τους ψευδοκίονες που υπάρχουν στις γωνίες του, εμφανίζει επιρροές από μορφολογικά στοιχεία της νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, που προστέθηκαν σε μεταγενέστερη επισκευή.

Οι ναοί της Αγίας Θέκλης και της Αγίας Παρασκευής είναι ανοικτοί για προσκύνηση αρκετές ώρες της ημέρας και δέχονται τις καθημερινές επισκέψεις πολλών πιστών περαστικών. Ανήκουν στην ενορία του Αγίου Ιωάννου. Η Αγία Θέκλα πανηγυρίζει στις 24 Σεπτεμβρίου την ημέρα της εορτής της Αγίας με πανηγυρικό εσπερινό και Θεία Λειτουργία.

Περιγραφή του Ναού
Όπως αναφέραμε ο ναός της Αγίας Θέκλης είναι μια θολωτή μονόκλιτη και κεραμοσκεπής δρομική βασιλική με δίρρικτη στέγη. Ανατολικά καταλήγει σε αβαθή τρίπλευρη κόγχη Ιερού με κεραμίδια και ένα στενόμακρο πολεμιστροειδές παράθυρο στο μέσο της. Οι διαστάσεις του ναού είναι 4.00 x 7.10 μ. χωρίς την κόγχη. Στην πρόσοψη η τυφλή κόγχη πάνω από τη θύρα στολίζεται με την αγιογραφία της Αγίας Θέκλης, σύγχρονη με τις υπόλοιπες τοιχογραφίες του ναού. Στη μικρή πινακίδα αριστερά της θύρας αναφέρεται ότι η Αγία Παρασκευή κτίστηκε με έξοδα της μοναχής Καλλιτρόπης.

Εσωτερικό του Ναού - Τοιχογραφίες
Το εσωτερικό του ναού - αρκετά μικρότερο από αυτό της Αγίας Παρασκευής - είναι και αυτό κατάγραφο από σκουρόχρωμες αγιογραφίες που σε συνδυασμό με την απουσία σχεδόν φωτιστικών ανοιγμάτων, δημιουργούν μια ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Στις δύο μακρές πλευρές του ναού (βόρεια και νότια), υπάρχουν από δύο τυφλά οξυκόρυφα τόξα. Το τέμπλο είναι κτιστό με δύο τοξωτές πύλες εισόδου στο Άγιο Βήμα. Το δάπεδο, όπως και του γειτονικού ναού, έχει επικαλυφθεί μεταγενέστερα με μαύρα και άσπρα πλακίδια.

Οι καλής τέχνης τοιχογραφίες έχουν ιστορηθεί από αξιόλογο αγιογράφο, με δυνατή σύλληψη, θεματογραφία και συνδυασμό χρωμάτων που παρόλο που ακολουθεί τα παλαιά πρότυπα διατηρεί το προσωπικό στοιχείο και την πρωτοτυπία του. Επίσης παρά τις κάποιες δυτικές επιρροές, γλυκύτητα στα πρόσωπα, κ.α., δεν απομακρύνεται από τη γνήσια Ορθόδοξη Παράδοση (1). Πρόκειται για κάποιον από του μαθητές του Γ. Μάρκου, που θα πρέπει να έχει μαθητεύσει πολλά χρόνια μαζί του, ίσως κάποιον από αυτούς που ιστόρησαν τη διπλανή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Ο Φώτης Κόντογλου αναφέρει ότι την Αγία Παρασκευή και την Αγία Θέκλα αγιογράφησαν ο αδελφός του Γεωργίου Μάρκου Αντώνιος και ο Γ. Κυπριώτης (3), ενώ ο Δ. Καμπούρογλους, κατά την επίσκεψή του γύρω στα 1880 σημειώνει την ύπαρξη της Αγίας Θέκλης που είναι άξια λόγου για τις αγιογραφίες της από τις οποίες είναι κατάκοσμος, αγνοώντας αδικαιολογήτως την Αγία Παρασκευή (4).

Οι αγιογραφίες της Αγίας Θέκλης, παρά τις ομοιότητες που παρουσιάζουν με τις γειτονικές της Αγίας Παρασκευής είναι πολύ ανώτερες από αυτές (1).

Ο χρόνος, η υγρασία και η αιθάλη έφθειραν και κατέστρεψαν τελείως αρκετές από τις αγιογραφίες και όσες σώθηκαν καθαρίστηκαν από την εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, που κατά τη συντήρηση αντικατέστησε με φαιόχρωμο επίχρισμα τις κατεστραμμένες τοιχογραφίες της ημικυλινδρικής οροφής και σε άλλες εσωτερικές επιφάνειες (1).

Προφορική Παράδοση
Από διήγηση γερόντισσας (2), σχετικά με την ίδρυση και τους κτήτορες των εκκλησιών αγίας Παρασκευής και αγίας Θέκλης : «Το Μαρκόπουλο ήταν ασήμαντο χωριό τότες. Ήταν κτήμα των καλογριών Χρυσάνθης και Καλλιτρόπης και του αδελφού τους παπα-Ιωάννη. Οι καλόγριες είναι θαμμένες στον περίβολο του ναού. Πρόκειται για μεγάλη αρχοντική οικογένεια. Άγνωστος είναι ο τόπος της καταγωγής τους και το επίθετό τους. Ήταν πολύ πλούσιες… Τις καλόγριες τις σεβόντουσαν Έλληνες και Τούρκοι. Υπάρχει και δίστιχο στο χωριό που λέει για τις καλόγριες, ”όπου τις απαντούσανε κι' οι Τούρκοι τις προσκυνούσανε “. Έφτιαξαν ένα πύργο ωραιότατο. Εκεί συγκεντρωνόντουσαν οι άρχοντες του χωριού και ο Δεσπότης. Ήταν πυργόσπιτο ...».

Στο πυργόσπιτο υπήρχαν και τα βιβλία-κειμήλια που περιείχαν πολύτιμα στοιχεία για τους ναούς της περιοχής αλλά και για την ιστορία του τόπου και των ανθρώπων, που όμως καταστράφησαν το 1905, κατά παράξενο τρόπο – ερρίφθησαν στο ποτάμι.

Συνεχίζοντας την αφήγηση αναφέρεται στο Σιδέρη, θετό γυιό του παπα-Ιωάννη, αδελφού των μοναχών, που έγινε ιερέας και ονομάστηκε Παπασιδέρης και άφησε πολλούς απογόνους, τους περισσοτέρους ιερείς, που για πολλά χρόνια η οικογένεια Παπασιδέρη έδινε ως κληρικούς στο Μαρκόπουλο. Ένας από τους απογόνους ήταν ο παπα-Σταμάτης.

Και συνεχίζει η γερόντισσα : «Οι δύο μοναχές αδελφές, μαζί με τον αδελφό τους Ιωάννη έκτισαν τις εκκλησίες της αγίας Παρασκευής η Χρυσάνθη και της αγίας Θέκλης η Καλλιτρόπη. Δεν τις έκτισαν για μοναστήρι αλλά για ενοριακό ναό…

…Ολ' αυτά μου τα διηγήθηκε ο παπα-Σταμάτης, αδελφός του παππού μου, ο οποίος με έπαιρνε μαζί του στις λειτουργίες, που έκανε στα εξωκκλήσια του χωριού για να τον βοηθώ, επειδή γνώριζα ανάγνωση και ψαλτική».

Βιβλιογραφία:
(1) Μαρκόπουλο Μεσογαίας, Εκκλησίες, Τοιχογραφίες, Πορεία στο Χρόνο, αρχιμανδρίτου Ελευθερίου-Ειρηνάρχου Θεοδώρου, Αθήνα 1994, σ. 59

(2) Πρόκειται για την κ. Ζωή Γιαννάκη, το γένος Ιωάννου Παπασιδέρη, που ελήφθη από το προηγούμενο βιβλίο του αρχιμανδρίτου Ελευθερίου – Ειρηνάρχου Θεοδώρου

(3) Φώτης Κόντογλου, «Έκφρασις», τ. Α’, σελ. 428

(4) Δ. Καμπούρογλους, «Ιστορία των Αθηναίων»μ τ. Β’, σελ. 378