Ἀπὸ σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἀρχίζει τὸ εὐλογημένο Τριώδιο. Ἀνοίγει, δηλαδή, μπροστὰ μας ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μία περίοδο δέκα ἑβδομάδων μὲ ὑπέροχους ὕμνους, ποὺ ἔχουν στόχο νὰ μᾶς βοηθήσουν σὲ ἐντονότερο πνευματικὸ ἀγώνα, σὲ προσευχητικὴ περισυλλογὴ καὶ νὰ μᾶς ὁδηγήσουν σὲ ἀληθινὴ μετάνοια. Μία πολύτιμη περίοδος, γιὰ νὰ ζήσουμε τὴν ἀλήθεια τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ προετοιμαστοῦμε γιὰ τὴ μετοχή μας στὴ χαρὰ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ.

Στὴν προσπάθειά μας αὐτή, θὰ ἀναζητήσουμε κάποια μηνύματα ἀπὸ τὸ σημερινὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα. Νὰ δοῦμε, δηλαδή, πῶς θὰ φτάσουμε στὴν ἀληθινὴ μετάνοια καὶ θὰ καταπολεμήσουμε τὴ φιλαυτία καὶ ἀλαζονεία μας.

Δύο ἄνθρωποι ἀνέβηκαν στὸν Ναό, γιὰ νὰ προσευχηθοῦν. Δύο τύποι ἀνθρώπων τόσο διαφορετικοὶ μεταξύ τους. Ὁ καθένας τους κουβαλοῦσε τὶς δικές του σκέψεις καὶ ἐπιθυμίες. Ἂς τοὺς παρουσιάσουμε ἐνώπιόν μας καὶ νὰ παραβάλουμε, νὰ συγκρίνουμε τὸν ἑαυτό μας μαζί τους.

Ὁ ἕνας εἶναι ὁ Φαρισαῖος. Ἕνας τύπος ἀνθρώπου μὲ ἀγαθοεργίες, μὲ ἐπιθυμία προσευχῆς, μὲ φαινομενικὴ ἀγάπη, μὲ θρησκευτικὴ κατάρτιση, γενικὰ μὲ πολλὰ στοιχεῖα πνευματικοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὁ ἄλλος εἶναι ὁ Τελώνης. Ὁ στιγματισμένος ἁμαρτωλός, ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἦταν αἰχμάλωτος τῆς ἀνομίας καὶ ζοῦσε σὲ βάρος τῶν συνανθρώπων του. Καὶ οἱ δύο ἐμφανίζονται μπροστὰ στὸν Θεό. Μὲ μία πρώτη ματιὰ θὰ περίμενε κανεὶς τὴν ἐπιβράβευση τοῦ πρώτου καὶ τὴν καταδίκη καὶ τιμωρία τοῦ δευτέρου. Καί, ὅμως, τὸ τέλος τοῦ εὐαγγελίου ἐκπλήσσει. Δικαιώνει τὸν Τελώνη καὶ κατακρίνει τὸν Φαρισαῖο. Συγχωρεῖ τὸν Τελώνη καὶ ἀποδοκιμάζει τὸν Φαρισαῖο. Ἂς ἐξετάσουμε τί δικαίωσε καὶ τί κατέκρινε ἀντίστοιχά τους δύο ἀνθρώπους τῆς σημερινῆς παραβολῆς μας!

Ὁ Φαρισαῖος στάθηκε μπροστὰ στὸ Θεὸ μὲ τὸ κεφάλι ψηλά. Ἦταν ὁλοκληρωτικὰ ἀπορροφημένος στὸ "ἐγώ" του καὶ τίποτε ἄλλο δὲν ἔβλεπε ἀπὸ τὸ εἴδωλο τοῦ ἑαυτοῦ του. Ἕνα μόνο ἀπαξιωτικὸ βλέμμα ἔριξε πρὸς τὸν Τελώνη καὶ αὐτὸ γιὰ τὸν ἐξευτελισμό του, γιατί ἡ καρδιὰ τοῦ ἦταν νεκρὴ καὶ ὁ νοῦς τοῦ θολωμένος καὶ δὲν τὸν πληροφοροῦσαν γιὰ τυχὸν δικές του ἀστοχίες καὶ πλημμελήματα. Πολλὰ ἀνέφερε στὸν Θεό, ἀλλὰ παραδόξως δὲν τοῦ ζητοῦσε τίποτε, ἀφοῦ ἦταν ἱκανοποιημένος πλήρως μὲ τὴν κατάστασή του, γι’ αὐτὸ καὶ στὴν οὐσία συνέχαιρε τὸν ἑαυτό του. Ὁλόκληρη ἡ στάση τοῦ Φαρισαίου ἔδειχνε μία ὑπερήφανη, ματαιόδοξη καὶ ἀλαζονικὴ ἐπίδειξη. Δὲν εἶχε πόθο Θεοῦ, ἀλλὰ ἐγωϊσμὸ καὶ φιλαυτία. Τελικά, ὅπως λέει καὶ ὁ Μ. Βασίλειος, ὁ Φαρισαῖος πολυλογοῦσε κατὰ τὴν προσευχὴ καὶ ἀντὶ νὰ προσεύχεται, «διὰ τῆς ὑπερηφανίας καὶ κατακρίσεως ἁμάρτανε» . Δὲν ὑπῆρχε χῶρος μέσα στὴ στενὴ καρδιά του γιὰ κανένα, παρὰ μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό του. Συμπερασματικά, ὁ Φαρισαῖος δὲν εἶχε διάθεση αὐτογνωσίας καὶ ἀληθινοῦ ἀγώνα. Ἐπαναλάμβανε καὶ ἐπιδείκνυε συνεχῶς τὴν ἴδια νοσηρὴ καὶ ἐλαττωματικὴ πνευματικότητά του.

Μήπως κι ἐμεῖς, ἀδελφοί μου, εὔκολα ρίχνουμε τὸ λίθο τοῦ ἀναθέματος σ’ αὐτοὺς ποὺ ἡ ἁμαρτία βοᾶ στὴ ζωή τους; Μήπως ἡ προσέλευσή μας στὴν Ἐκκλησία γίνεται ἀπὸ συνήθεια ἢ ἀκόμα καὶ γιὰ προσωπικοὺς ἰδιοτελεῖς σκοπούς; Ἴσως νομίζουμε ὅτι ἔχουμε ἐσωτερικὸ καρδιακὸ περιεχόμενο, ἀλλὰ τελικὰ εἴμαστε κούφιοι καὶ κενόδοξοι. Μπορεῖ νὰ καυχόμαστε γιὰ τὰ ἔμφυτα ἢ ἐπίκτητα προσόντα μας, τὴν κοινωνική μας ὑπεροχὴ ἔναντι τῶν ἄλλων, νὰ ἀρεσκόμαστε σὲ κολακεῖες καὶ νὰ προβάλλουμε συχνὰ τὸν ἑαυτό μας. Δὲν εἶναι τραγικὸ ὁλόκληρες ὧρες νὰ κοπιάζουμε ὄρθιοι στὴν Ἐκκλησία ἢ στὸν τακτικὸ ἐκκλησιασμὸ καὶ στὸ τέλος νὰ φεύγουμε ἄδειοι καὶ ἀνειρήνευτοι. Πόσο, λοιπόν, μᾶς τυφλώνει ἡ φιλαυτία καὶ ἀλαζονεία μας! Μᾶς κάνει ἄδικους καὶ ἄσπλαχνους. Μᾶς ὁδηγεῖ στὴν πνευματικὴ πενία καὶ στὴν αἰώνια ἀπώλεια.

Ὁ Τελώνης, ἀντίθετα, προσέρχεται στὸν Ναὸ συντετριμμένος, ἀποδέχεται καὶ ὁμολογεῖ τὴν ἁμαρτωλότητά του καὶ μὲ εἰλικρίνεια ξεσκεπάζει τὸν ἑαυτὸ τοῦ ἐνώπιόν του Θεοῦ. Βίωσε τὶς ὀδύνες τῆς ἁμαρτίας, λασπώθηκε ἀπὸ τὶς ἄδικες καὶ ἁμαρτωλὲς πράξεις, γι’ αὐτὸ καὶ αἰσθάνεται τὴ μηδαμινότητά του καὶ ταπεινώνεται. Ὁ νοῦς του εἶναι συγκεντρωμένος στὰ ἐσώτερα τῆς ψυχῆς του ἀνακρίνοντας τὸ ἁμαρτωλὸ παρελθόν του. Καὶ ἐνῶ ἦταν αἰχμάλωτός της ἁμαρτίας, τώρα γίνεται κατακτητὴς τῆς μετάνοιας. Τὰ χέρια τοῦ χτυποῦν τὰ στήθη δηλαδὴ τὴν καρδιά, ὅπου γεννιέται ἡ ἐπιθυμία τῆς ἁμαρτίας μὲ σκοπὸ νὰ τὴν ξυπνήσει ἀπὸ τὸ λήθαργο τῆς ἀνομίας.

Ὅλους λίγο πολὺ μᾶς βαραίνουν διάφορες ἁμαρτίες. Ποιὸς μπορεῖ νὰ ἰσχυριστεῖ ὅτι εἶναι τέλειος; Κανένας μας. Ἑπομένως, ἔχουμε ἀνάγκη ἀπὸ συνδιαλλαγὴ μὲ τὸν Θεό. Καὶ πῶς γίνεται αὐτό; Μὲ τὴν μετάνοια καὶ τὴν ἐξομολόγηση. Ἡ ἐξομολόγησή μας δὲν πρέπει νὰ εἶναι μία διανοητικὴ ἀπαρίθμησητῶν λαθῶν μας ἀλλὰ ἐνίσχυση γιὰ περισσότερο ἀγώνα. Νὰ ποθήσουμε νὰ ἀπαλλαγοῦμε ἀπὸ τὶς ἄρρωστες ἰδιοτροπίες μας. Νὰ ἀποκτήσουμε τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς στάσεως τοῦ Τελώνη. Νὰ κρύψουμε τὰ καλὰ τοῦ ἑαυτοῦ μας, νὰ γονατίσουμε τὸ φίλαυτο φρόνημά μας, νὰ κλάψει ἡ καρδιά μας καὶ νὰ φωνάξει τὸ στόμα μας «ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῶ».

Ἀδελφοί μου, ζοῦμε σὲ μία φαρισαϊκὴ καὶ ἀμετανόητη ἐποχή, τὴν ὁποία σίγουρα κατακρίνουμε, ἀλλὰ συγχρόνως συντηροῦμε. Ἡ κρίση ἀναστάτωσε τὴν ψυχῆς μας. Ἔκλεψε τὴν εἰρήνη ἀπὸ τὰ σπίτια μας. Ἀτόνησε τὸν πνευματικὸ ἀγώνα μας. Ἐξαφάνισε τὴ χαρὰ ἀπὸ τὰ πρόσωπά μας. Ἴσως νὰ μᾶς ἐλέγχει γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας. Δὲν πρέπει ποτὲ νὰ μᾶς ἀπογοητεύσει. Ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ μᾶς καταδιώκει καὶ εἶναι ἄδικο νὰ μὴ τὸ αἰσθανόμαστε καὶ κυρίως νὰ μὴ τὴν ἀξιοποιοῦμε. Προϋπόθεση, ὅμως, γιὰ τὴν ἐγκατάστασή της μέσα μας εἶναι ἡ ταπείνωσή μας, ἡ εἰλικρινὴς συντριβή μας καὶ ἡ μετάνοια γιὰ τὶς ἁμαρτίες μας. Αὐτὴ τὴν μετάνοια καὶ τὴν ταπείνωση ἔδειξε καὶ ὁ Τελώνης. Αὐτὴν ἂς υἱοθετήσουμε ἔμπρακτα καὶ ἐμεῖς.

Καλὸ Τριώδιο, καλὴ μετάνοια!

π. Χ. Ν.