Εὐχαριστῶ πολὺ τὸν κ. Ἀναστασιάδη γιὰ τὴν σκέψη καὶ πρόσκληση ὄχι μόνο νὰ παρευρεθῶ σὲ αὐτὴ τὴν ἐκδήλωση, ἀλλὰ καὶ νὰ ἐκφρασθῶ δημόσια. Ἀλλὰ τί θὰ μποροῦσα νὰ πῶ; Πῶς νὰ μιλήσω γιὰ κάποιον ποὺ δὲν ἔχω γνωρίσει; Πῶς νὰ ἀνοίξω τὴν καρδιά μου γιὰ κάποιον τὸν ὁποῖο ποτέ μου δὲν ἔχω δεῖ ἢ ἀκούσει; Πῶς νὰ ἀναλύσω δημόσια τὸ ἔργο του, ὅταν κάτι ἀνάλογο ποὺ ποτέ μου δὲν ἔχω πράξει; Ἴσως τὸ συνετότερο θὰ ἦταν νὰ ἀρνηθῶ τὴν τιμή.

   Τελικά, ὑπέκυψα στὴν πρόκληση, ἀντὶ νὰ ὑποταχθῶ στὴ σκέψη μου, νὰ ὑπακούσω στὴ φωνὴ τῆς καρδιᾶς μου. Στὴν οὐσία νὰ πῶ κάτι ποὺ πιστεύω πὼς ἐκφράζει μιὰν ἀλήθεια, ποὺ ἐπειδὴ σπανίζει, ἡ ἀξία της εἶναι ἀπροσμέτρητη.

   Θὰ ξεκινήσω μὲ τὴ λέξη καρδιὰ καὶ τὴ βαθειὰ συναισθηματικὴ καὶ πνευματικὴ ἔννοιά της, ἀφοῦ μάλιστα στὴν δική της ἀπαίτηση ὑποχώρησα. Ἡ πιὸ δυνατὴ ἔκφραση μιᾶς μάνας γιὰ τὸ παιδί της εἶναι «τί κάνεις, καρδιά μου;» Καὶ μόνον αὐτὴ ἡ χρήση τῆς λέξης ποὺ ἀποτυπώνει τὰ βαθύτερα καὶ ἐντονότερα αἰσθήματα μιᾶς τόσο ἱερῆς σχέσης μᾶς ὑποχρεώνει κατὰ τὴ ἀποψινὴ βραδιὰ νὰ ἀναλύσουμε τὴ σημασία της καὶ νὰ προσδιορίσουμε τὸ νόημά της καὶ τὸν λόγο γιὰ τὸν ὁποῖο ἐπιβλήθηκε στὸ λεξιλόγιό μας. Τὸ ἴδιο φαίνεται καὶ σὲ ἐκφράσεις, ὅπως: «ὅ,τι θέλει ἡ καρδιά σου», ἢ «αὐτὸς ἔχει καρδιὰ περιβόλι», ἢ «μίλα μὲ τὸ χέρι στὴν καρδιά», ἢ «μοῦ ράγισες ἢ μοῦ ἔκλεψες τὴν καρδιά» κ.ἄ.

   Ἀλλὰ καὶ στὴν ἐκκλησιαστικὴ γλῶσσα προκειμένου νὰ ἐκφράσουμε βαθύτερες καταστάσεις μιλοῦμε γιὰ «καρδιακὴ προσευχή», ὁ Ἀπόστολος Πέτρος προτρέπει «νὰ ἁγιάσουμε τὸν Θεὸν ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν» (Α' Πέτρ. γ' 15), ὁ δὲ Ἀπόστολος Ἰωάννης λέγει ὅτι «Μείζων ἐστὶν ὁ Θεὸς τῆς καρδίας ἡμῶν» (Α' Ἰω. γ', 20).

   Γιατὶ τελικὰ δανειζόμαστε αὐτὴ τὴ λέξη ὡς τὴν καταλληλότερη, προκειμένου νὰ περιγράψουμε τὰ βαθύτερα αἰσθήματά μας ἢ τὶς μυστικότερες σχέσεις μας;

   Ἂς ξεκινήσουμε ἀπὸ τὸ βιολογικὸ ὄργανο τῆς καρδιᾶς. Κάθε ὄργανο ἔχει τὴν ἀποστολή του, τὴ σημασία του, τὴν ἀναγκαιότητά του, τὴ σοφία του, τὸ μυστικὸ τῆς ἀνατομίας του, τὴν κρυμμένη ἰδιοφυΐα του. Οἱ πνεύμονες ὀξυγονώνουν τὸ αἷμα, οἱ νεφροὶ καὶ τὸ ἦπαρ τὸ φιλτράρουν καὶ τὸ καθαρίζουν, τὸ ἔντερο συλλέγει τὶς θρεπτικὲς οὐσίες κ.ο.κ. Ὅλα ὀνομάζονται ζωτικὰ ὄργανα, γιατὶ εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν ἐπιβίωση τοῦ ὀργανισμοῦ. Ἂν μία ἀπὸ τὶς λειτουργίες ποὺ αὐτὰ ἐπιτελοῦν καταρρεύσει, τότε ὁ ὀργανισμὸς ἀδυνατεῖ νὰ συντηρηθεῖ στὴ ζωή. Ἡ σοφία τοῦ ἀνθρώπινου ὀργανισμοῦ ἔγκειται στὸν συνδυασμό, στὸν συντονισμό καὶ στὴ συμπληρωματικότητα τῶν λειτουργιῶν.

   Παρὰ ταῦτα, ὁ ἐγκέφαλος καὶ ἡ καρδιὰ φαίνεται πὼς κρύβουν κάτι τὸ μοναδικὸ καὶ μεγαλειῶδες. Στοὺς νεφροὺς καὶ στὸ ἦπαρ ἡ διεργασία ποὺ ἐπιτελεῖται εἶναι βιοχημικὴ, στὸν ἐγκέφαλο βιοηλεκτρικὴ καὶ στὴν καρδιὰ βιοδυναμική. Αὐτὸ ὅμως δὲν κάνει τὴ διαφορά. Ἂς στρέψουμε γιὰ λίγο τὴν προσοχή μας σὲ κάποιες πολὺ ὄμορφες λεπτομέρειες, παίρνοντας βέβαια καὶ ἕνα ρίσκο μήπως κάνουμε λάθος.

   (α) Ἡ φυσιολογία τοῦ ἐγκεφάλου εἶναι ἐξαιρετικὰ πολύπλοκη καὶ δυσνόητη, ἐντυπωσιάζει μὲ τὴν πολυπλοκότητά της. Ἡ φυσιολογία τῆς καρδιᾶς εἶναι ἰδιοφυὴς ἀλλὰ ἁπλῆ καὶ κατανοητή, ξεκουράζει μὲ τὴν ἁπλότητά της. Ἐπιπλέον, δείχνει αὐτὴ νὰ εἶναι τὸ ὄργανο ποὺ κουράζεται περισσότερο γιὰ νὰ ζήσει κανείς.
Τὸν ἐγκέφαλο τὸν θαυμάζεις, τὴν καρδιά σου τὴ νοιώθεις.

   (β) Εἶναι τὸ μόνο ὄργανο ποὺ ἡ παρουσία καὶ λειτουργία του ἐπιβεβαιώνεται ἄμεσα μὲ τὶς αἰσθήσεις, ἀφοῦ ἡ λειτουργία της διαπιστώνεται μὲ τὴν ψηλάφηση τοῦ καρδιακοῦ παλμοῦ στὶς ἀρτηρίες καὶ ἀφοῦ μόνο αὐτὴ ἀπὸ ὅλα τὰ ὄργανα ἀκούγεται ρυθμικὰ καὶ ἀκατάπαυστα. Αὐτὸ δημιουργεῖ ἰδιάζουσα καὶ ἄμεση σχέση μαζί της.

   (γ) Μιὰ ἀρρυθμία τῆς καρδιᾶς τὴν αἰσθάνεσαι τὴν ἴδια στιγμή. Μιὰ ἀνακοπὴ στὴ λειτουργία της σοῦ δίνει τὴν αἴσθηση τοῦ ἄμεσα καὶ ἀνεξέλεγκτα ἐπερχόμενου θανάτου. Ἕνας κωλικὸς τοῦ νεφροῦ ἢ τοῦ ἐντέρου σὲ κάνει νὰ νοιώθεις ὅτι πονᾶς ἀνυπόφορα. Μιὰ σουβλιὰ ὅμως στὴν καρδιά, νομίζεις πὼς πεθαίνεις, πὼς τελειώνεις ψυχοσωματικά. Νοιώθεις τὴν ἀπόλυτη ἀναγκαιότητά της. Δὲν τὴν καταλαβαίνεις, δὲν τὴν αἰσθάνεσαι∙ τὴν νοιώθεις.

   (δ) Ἡ καρδιὰ εἶναι κεντρικὸ ὄργανο, ὁ ρόλος της εἶναι αὐτὸς μιᾶς μηχανικῆς ἀντλίας, ἀλλὰ ὄχι μόνον. Ἡ ἐνέργειά της δικτυώνεται σὲ ὅλο τὸ σῶμα μέσω τῶν ἀγγείων. Ἀγκαλιάζει, ὅπως ἐξάλλου καὶ τὸ νευρικὸ σύστημα, κάθε σημεῖο τοῦ σώματος. Ἡ θέση της ὅμως εἶναι τόσο κεντρικὴ στὸ σῶμα! Νοιώθει κανεὶς πὼς κατέχει τὸ κέντρο τῆς βιολογικῆς του ὕπαρξης.

   Ἴσως κάποιοι τέτοιοι λόγοι, ἡ ἰδιάζουσα αἴσθησή της, ἡ ἀπόλυτη ἀμεσότητἀ της, ἡ μοναδικὴ ἀναγκαιότητά της, ἡ ὑπομονητικὴ καὶ κοπιώδης μηχανικὴ λειτουργία της, ἡ κεντρικὴ θέση της, νὰ τὴν καθιστοῦν τὸ πιὸ ἀγαπητὸ ὄργανο καὶ νὰ δικαιολογοῦν τὴν ὑπερβολὴ νὰ τὴν ζοῦμε καὶ ὡς τὴν ἕδρα τοῦ βαθύτερου ἀνθρώπου.

   Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ χειρουργικὴ τῆς καρδιᾶς παρουσιάζει μιὰ ἰδιαιτερότητα συναισθηματικὴ καὶ γιὰ τὸν ἀσθενῆ ποὺ τὴν φαντάζεται χωρὶς νὰ ξέρει καὶ γιὰ τὸν εἰδικὸ ποὺ τὴν ἐπιτελεῖ. Ὅταν ἡ καρδιὰ κάτι παθαίνει, εἴτε κάποια βαλβίδα της παρουσιάζει βλάβη εἴτε κάποια ἀπὸ τὰ στεφανιαῖα ἀγγεῖα ἔχουν ἀποφραχθεῖ, πρέπει νὰ χειρουργηθεῖ. Γιὰ νὰ γίνει αὐτό, πρέπει νὰ παρακαμφθεῖ καὶ ἡ λειτουργία της νὰ ὑποκατασταθεῖ. Εἶναι τὸ μόνο ὄργανο ποὺ δὲν χειρουργεῖται ἐν λειτουργίᾳ. Ἀπὸ αὐτὴν παίρνουν αἷμα ὅλα τὰ ὄργανα. Ἀκόμη καὶ οἱ πνεύμονες, ποὺ συνυπάρχουν λειτουργικὰ μὲ τὴν καρδιά, ἀπὸ αὐτὴν ἐξαρτῶνται. Περιμένουμε νὰ λειτουργήσει ἄμεσα. Αὐτὸ εἶναι ποὺ βασικὰ διαφοροποιεῖ τὴ χειρουργικὴ τῆς καρδιᾶς ἀπὸ αὐτὴν τῶν ὑπολοίπων ὀργάνων.

   Ἂς προχωρήσουμε στὴ χειρουργικὴ τῆς παιδικῆς καρδιᾶς, πιὸ συγκεκριμένα τῆς βρεφικῆς. Τί διαφέρει αὐτὴ ἀπὸ τῶν ἐνηλίκων;

   Τὸ πρῶτο εἶναι ὅτι ἡ Παιδοκαρδιοχειρουργικὴ εἶναι κατὰ βάσιν ἀναπλαστική. Δὲν διορθώνει ἀνατομικὲς ἢ λειτουργικὲς βλάβες ἀντικαθιστῶντας (ἀντικατάσταση βαλβίδων, by-pass), ἀλλὰ ἀναπλάθοντας τὴν παθολογικὴ ἀνατομία (τετραλογία Fαllot ἢ μετάθεση μεγάλων ἀγγείων ἢ στενώσεις, ἀτρησίες, ἐπικοινωνίες κ.λπ.). Εἶναι ἄλλο πράγμα ἐπεμβαίνεις σὲ κάτι ὑγιὲς ποὺ χάλασε μὲ τὸν καιρὸ καὶ ἄλλο σὲ κάτι ποὺ ἐξ ἀρχῆς ἦταν παθολογικό. Εἶναι ἄλλο πράγμα διορθώνεις κάποιον γιὰ νὰ συνεχίσει γιὰ λίγα ἀκόμη χρόνια τὸ ταξείδι τῆς ζωῆς καὶ ἄλλο βοηθᾶς καθοριστικὰ ἕνα ἀνήμπορο παιδὶ νὰ τὸ ἀρχίσει.

   Καὶ ὅλα αὐτὰ ἐπιτελοῦνται σὲ μιὰ καρδούλα, στὰ βρέφη, μικρὴ σὰν ἕνα καρύδι καὶ ἀνοίγοντας ἕνα σῶμα παιδικὸ καὶ τρυφερό. Ὑπάρχει μεγάλη διαφορὰ ἀνάμεσα στὸ κλαδεύω ἕνα δένδρο καὶ στὸ σκαλίζω ἕνα ξύλο, στὸ κάνω τομές σὲ κάτι σκληρὸ καὶ κουρασμένο ἀπ’ ὅ,τι σὲ κάτι φρέσκο, τρυφερὸ καὶ νέο, ἀλλὰ ἄκαιρα ἀρρωστημένο.

   Eἶναι μοναδικὸ νὰ χειρουργεῖς ἔχοντας μπροστά σου ἕνα παιδάκι ἀνήμπορο νὰ ἐκφρασθεῖ, νὰ ἀμυνθεῖ ἤ νὰ προτείνει ἐκ τῶν προτέρων∙ μιὰ ταπεινὴ ὕπαρξη στὸ ξεκίνημά της, ἐντελῶς ἀδιαμόρφωτη ἀλλὰ ἐξαιρετικὰ ἀθώα, ἀνίκανη νὰ συνεργασθεῖ, ποὺ ὅμως δὲν ἀντιδρᾶ ἀλλὰ παραδίδεται. Δὲν συνεργάζεται ἐπειδὴ συμφωνεῖ, ἀλλὰ ἐπειδὴ σοῦ ἐμπιστεύεται.

   Καὶ κάτι ἀκόμη∙ ἔξω ἀπὸ τὸ χειρουργεῖο ἔχεις κάποιους γονεῖς ποὺ ἡ φόρτισή τους βρίσκεται σὲ ἀνυπολόγιστο μέτρο καὶ ἡ ἐξάρτησή τους ἀπὸ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐπέμβασης εἶναι ἀπρόβλεπτη στὶς ἐκφράσεις καὶ τὶς μορφές της.

   Αὐτὰ ὅλα δὲν γίνονται μὲ ἐπιδεξιότητα οὔτε μὲ τὰ χέρια. Οὔτε πάλι μόνο μὲ τὸ μυαλὸ καὶ τὶς γνώσεις. Ὁ καρδιοχειρουργὸς παίδων χειρουργεῖ τὴν καρδιὰ μὲ ...καρδιά.