Ἡ Ἑκκλησία μας τὴν τέταρτη Κυριακὴ μετὰ τὸ Πάσχα μᾶς διαβάζει μιὰ περικοπὴ πολὺ περιγραφική, πολὺ περιεκτική, πολὺ θεολογικὴ ἀλλὰ ταυτόχρονα καὶ πολὺ ἀνθρώπινη. Στὴν παραβολὴ αὐτήν, ἐμφανίζεται ὁ Κύριος πορευόμενος μὲ τοὺς μαθητές Του στὴ Σαμάρεια, μάλιστα δίπλα σὲ μιὰ πηγή, στὸ φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, ὅπου κάθεται νὰ ξεκουραστεῖ ἀπὸ τὴν ὁδοιπορία. Εἶναι μεσημέρι, οἱ μαθητὲς πηγαίνουν νὰ ἀγοράσουν τρόφιμα στὴν πόλη, μένει μόνος Του καὶ ἐκεῖ ἔρχεται μιὰ γυναίκα, Σαμαρείτιδα, ἀλλοεθνής, δηλαδὴ μὴ Ἰσραηλίτισσα, γιὰ νὰ ἀντλήσει ἀπὸ τὸ πηγάδι νερό. Ὁ Κύριος βρίσκει τὴν εὐκαιρία καὶ ἀνοίγει μαζί της διάλογο. Τὸ ἐνδιαφέρον σὲ αὐτὴν τὴν περικοπὴ εἶναι ὅτι ὁ Χριστὸς διαβάζει μὲ ἀκρίβεια τὴν ψυχὴ αὐτῆς τῆς γυναίκας, τολμᾶ νὰ τῆς κάνει κάποιες ἀποκαλύψεις γιὰ τὴν προσωπική της ζωὴ καὶ μέσα ἀπὸ τὸν διάλογο μαζί της νὰ διατυπώσει βαθειὲς θεολογικὲς καὶ πνευματικὲς ἀλήθειες, τέτοιες ποὺ οὔτε ἡ ἴδια μποροῦσε νὰ καταλάβει οὔτε στοὺς μαθητές Του εἶχε προηγουμένως κάνει οὔτε κι ἐμεῖς ποὺ μελετοῦμε τὸ Εὐαγγέλιο μποροῦμε εὔκολα νὰ κατανοήσουμε.

Εἶναι προφανὲς ὅτι ἡ γυναίκα αὐτὴ δὲν εἶχε τὶς κατάλληλες προϋποθέσεις οὔτε εἶχε προηγηθεῖ ἀπὸ μέρους της κάποια προετοιμασία προκειμένου νὰ ζήσει αὐτὲς τὶς ἀποκαλύψεις καὶ νὰ ἐκτεθεῖ σὲ μιὰ τέτοια διδασκαλία. Ἡ ζωή της, ἡ ταυτότητά της, οἱ συνθῆκες δὲν φαίνεται νὰ συνηγοροῦσαν σὲ κάτι τέτοιο. Κατ᾿ ἀρχὰς δὲν ἀνεζήτησε αὐτὴ τὸν Κύριο οὔτε Τὸν ἐγνώριζε οὔτε καὶ Τοῦ ἔθεσε αὐτὴ τὰ πρῶτα ἐρωτήματα. Βρέθηκε κοντά Του, ἀλλὰ δὲν Τὸν πλησίασε αὐτή. Ὁ Κύριος τὴν πλησίασε. Αὐτὴ πῆγε στὸ πηγάδι γιὰ νὰ ἀντλήσει τὸ νερὸ ποὺ χρειαζόταν γιὰ τὶς ἀνάγκες της, ὅπως πιθανὸν θὰ ἔκανε εἴτε καθημερινὰ εἴτε σὲ τακτὰ χρονικὰ διαστήματα. Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἡ συνάντηση ἦταν συγκυριακή, ἡ ἴδια δὲ μᾶλλον ἀνυποψίαστη. Γιὰ ἄλλον λόγο πῆγε στὴν πηγὴ καὶ ἄλλο τῆς προέκυψε.

Τὸ πρῶτο λοιπὸν χαρακτηριστικὸ αὐτῆς τῆς συναντήσεως εἶναι ὅτι ἡ Σαμαρείτιδα πλησιάζει τὸν Κύριο ἐντελῶς ἀνυποψίαστη καὶ ἐπισκέπτεται τὸ φρέαρ γιὰ καθαρὰ πρακτικοὺς λόγους ποὺ δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ τὸν διάλογο ποὺ ἀκολούθησε. Ὁ τόπος ἦταν μὲν ἱερός, ἀφοῦ κατὰ τὴν παράδοση εἶχε δοθεῖ ἀπὸ τὸν Ἰακὼβ στὸν Ἰωσὴφ τὸν υἱό του, δὲν ἦταν ὅμως ἕνας τόπος λατρείας ἢ κηρύγματος καὶ διδασκαλίας.

Τὸ δεύτερο εἶναι ὅτι ὁ διάλογος γίνεται μεταξὺ τοῦ Κυρίου καὶ μιᾶς γυναίκας. Ἐκείνη τὴν ἐποχὴ ὁ ρόλος καὶ ἡ κοινωνικὴ ἀναγνώριση τῆς γυναίκας δὲν ἄφηναν περιθώρια σὲ ἕναν διδάσκαλο νὰ ἐμπιστεύεται τὴν ὑψηλὴ καὶ ἀποκαλυπτική του διδασκαλία σὲ μιὰ γυναίκα. Δὲν θεωρεῖτο σωστὸ νὰ ξοδέψει κανεὶς τὸν θησαυρό του καταθέτοντάς τον σὲ μιὰ μάλιστα ἄγνωστη γυναίκα. Γι᾿ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο, ὅταν ἐπέστρεψαν οἱ μαθητές, ἀπόρησαν πῶς ἦταν δυνατὸν ὁ διδάσκαλος νὰ κάθεται καὶ νὰ συνομιλεῖ μὲ μιὰ γυναίκα. Ἀλλὰ καὶ πουθενὰ ἀλλοῦ μέσα στὰ Εὐαγγέλια καὶ μέσα στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῶν πρώτων ἐτῶν δὲν ἐμφανίζεται κάτι τέτοιο. Ἔχουμε γυναῖκες μάρτυρες, ἔχουμε τὶς Μυροφόρες, ἔχουμε τὶς μαθήτριες, ἀλλὰ τὶς ἔχουμε ἁπλῶς νὰ ἀκοῦν· ὄχι ὅμως καὶ νὰ διαλέγονται. Δεύτερη λοιπὸν ἀρνητικὴ συνθήκη μετὰ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Σαμαρείτιδα φαινόταν ἀνυποψίαστη καὶ ἀκατάλληλη, ἦταν τὸ ὅτι ἦταν γυναίκα.

Ὑπάρχει καὶ ἕνα τρίτο στοιχεῖο ποὺ δὲν θὰ συνηγοροῦσε στὸν διάλογο ὅπως ἐξελίχθηκε. Τὸ ὅτι δὲν ἦταν μόνο γυναίκα, ἀλλὰ ἦταν καὶ Σαμαρείτιδα, σὰν νὰ λέγαμε μιᾶς περιφρονημένης φυλῆς καὶ κατηγορίας πρόσωπο. Οὔτε σὲ αὐτὸ θὰ περίμενε κανεὶς νὰ μποροῦσε ὁ Κύριος νὰ ἐμπιστευθεῖ, ὅπως προανέφερα, τὸν λόγο Του.

Τὸ πιὸ ἀρνητικὸ ὅμως στοιχεῖο γιὰ τὸν διάλογο αὐτὸν εἶναι ὅτι ἐπρόκειτο τελικῶς περὶ μιᾶς ἁμαρτωλῆς γυναίκας, μιᾶς μοιχαλίδας, ἡ ὁποία εἶχε πέντε ἄνδρες ποὺ τοὺς παράτησε καὶ ἀπὸ ὅ,τι φαίνεται ἀπὸ τὸν διάλογο καὶ ὁ ἄνδρας μὲ τὸν ὁποῖο συζοῦσε δὲν ἦταν ἄνδρας της κανονικός, νόμιμος, εὐλογημένος κατὰ κάποιον τρόπο.

Βλέπουμε λοιπὸν ὅτι ἔχουμε ἕνα πρόσωπο ποὺ οἱ προϋποθέσεις τῆς ζωῆς του εἶναι ἐντελῶς ἀντίθετες στὸ νὰ καταστεῖ μάρτυρας μοναδικῶν θεολογικῶν ἀποκαλύψεων. Δὲν ἦταν ἕνας Φαρισαῖος ἢ κάποιος γραμματεύς, δὲν ἦταν κάποιος μαθητής, δὲν ἦταν ἕνας μορφωμένος ἄνδρας, μελετητὴς τῶν Γραφῶν. Ἦταν μιὰ ἀνυποψίαστη γυναίκα, Σαμαρείτιδα, γνωστὴ στὸν τόπο τῆς διαμονῆς της γιὰ τὴν προκλητικὴ ἁμαρτωλότητά της, ἠθικὰ στιγματισμένη, ἀπροκάλυπτος παραβάτης τῶν ἰουδαϊκῶν παραδόσεων καὶ βιβλικῶν ἐντολῶν.

Καὶ ὄχι μόνον αὐτό· ἀλλὰ ὅταν ὁ Κύριος τῆς ἀποκαλύπτει τὸν ἔκλυτο βίο της, ἡ γυναίκα αὐτὴ συμπεριφέρεται σὰν νὰ μὴν εἶναι ἕτοιμη νὰ μετανοήσει. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀλλάζει τὴν συζήτηση καὶ τὴν μεταθέτει σὲ πιὸ πνευματικὰ θέματα. Θὰ περίμενε κανείς, μετὰ τὴ θαυμαστὴ ἀποκάλυψη τῆς ἁμαρτίας της, ἂν πραγματικὰ εἶχε μέσα της σπέρματα καλῆς προθέσεως καὶ διάθεση μετανοίας, ἀντὶ νὰ στρέψει τὴ συζήτηση ἀλλοῦ, νὰ ζητήσει ἀμέσως τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ θεραπεία τῆς ψυχῆς της ἀπὸ τὸν Κύριο. Δὲν τὸ κάνει ὅμως αὐτὸ ἡ Σαμαρείτιδα. Οὔτε ὁ Κύριος δείχνει νὰ ἐνοχλεῖται καὶ νὰ τὸ σχολιάζει. Ἀντίθετα, ἡ Σαμαρείτιδα ἐπιμένει στὴν ἀδυναμία της ν᾿ ἀνοίξει τὴν ψυχὴ καὶ τὰ μάτια της καὶ νὰ ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας της. Πράγματι, ὅταν στὴν πρόοδο τῆς συνομιλίας ὁ Κύριος τῆς φανερώνει ὅτι Αὐτὸς εἶναι ὁ Χριστὸς καὶ ὁ Μεσσίας, ἐκείνη δὲν τὸ καταλαβαίνει καὶ συνεχίζει νὰ διατηρεῖ τὶς ἀμφιβολίες της. Αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὅταν πηγαίνει στοὺς συγχωριανούς της καὶ τοὺς ἀναγγέλλει τὸ συμβάν, τοὺς λέγει: «Ἐλᾶτε, συνάντησα ἕναν ἄνθρωπο» –ἔτσι τὸν ἀπεκάλεσε– «ὁ ὁποῖος μοῦ εἶπε ὅλα ὅσα ἔχω κάνει στὴ ζωή μου· μήπως τυχὸν εἶναι ὁ Χριστός;»

Ἡ πρώτη λοιπὸν ματιὰ εἶναι μᾶλλον ἀρνητικὴ ἀλλὰ καὶ συμπαθὴς γι’ αὐτὴ τὴ γυναίκα. Εἶναι συμπαθὴς γιατὶ παρουσιάζει μιὰ ἀθωότητα. Φαίνεται ἀπὸ τὴν ἁπλότητα μὲ τὴν ὁποία συμμετέχει στὸν διάλογο μὲ τὸν Κύριο. Ἂν καὶ δὲν καταλαβαίνει τὶς ἀπαντήσεις ποὺ τῆς δίνει, οἱ ἐρωτήσεις της εἶναι ἁγνές, πνευματικές. Μὲ ἁπλότητα παιδικὴ καὶ ἀφελότητα στὴν οὐσία συμμετέχει σὲ αὐτὸν τὸν διάλογο, τὸν ὁποῖο ἀνοίγει ὁ Κύριος. Εἶναι προφανὲς ὅτι πίσω ἀπὸ αὐτὴν τὴν ψυχὴ ποὺ παρουσιάζει τόσες ἀντίθετες προϋποθέσεις, ποὺ ἔχει τόσα ἀρνητικὰ στοιχεῖα καὶ ποὺ σίγουρα τὴν ἀκολουθεῖ ἕνας δημόσιος στιγματισμός, κρύβεται ἕνας θησαυρός. Ὁ Κύριος δὲν εἶδε μόνο τὴν ἁμαρτωλὴ ζωὴ καὶ τὰ ἀρνητικά της, ἀλλὰ διέκρινε καὶ τὴ βαθύτερη διάθεσή της, τὸν ἄγνωστο θησαυρὸ τῆς ψυχῆς της, τὴν κρυμμένη ἀξία της. Γι’ αὐτὸ καὶ ἀδιαφορῶντας γιὰ ὅλα τῆς ἐμπιστεύεται τὸν θησαυρὸ τῆς ἀλήθειας Του.

Ἕνα δεύτερο θετικὸ στοιχεῖο εἶναι ὁ αὐθορμητισμός της. Μόλις τῆς λέγει ὁ Κύριος ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας, «ἀφῆκε τὴν ὑδρίαν αὐτῆς» (Ἰω. δ΄ 28)· τὰ ἀφήνει ὅλα, τὴ στάμνα της καὶ τὸν σκοπὸ γιὰ τὸν ὁποῖο βρέθηκε στὸ πηγάδι. Αὐτὸ δείχνει ἕναν συγκινητικὸ αὐθορμητισμό. Δὲν πῆρε τίποτε μαζί της, ἀλλὰ ὅπως οἱ μαθητὲς μόλις συνήντησαν τὸν Κύριο «ἀφέντες ἅπαντα ἠκολούθησαν αὐτῷ» (Λουκ. ε΄ 11), αὐτὴ ἀφήνοντας τὰ πάντα τρέχει νὰ μοιραστεῖ τὴν ἐμπειρία της μὲ τοὺς συγχωριανούς της. Ἡ ψυχή της μᾶς θυμίζει λίγο τὸν Πέτρο. Καὶ αὐτὸς δὲν ὀρθολογιζόταν σὲ ἀντίστοιχες στιγμές, ἀλλὰ μὲ ἕναν ἔντονο ἐσωτερικὸ αὐθορμητισμὸ προχωροῦσε στὶς ἐπιταγὲς τῆς ψυχῆς του; Κάτι ἀνάλογο δὲν ἔκανε καὶ αὐτή; Αὐτὴ ἡ στάση της εἶναι ἐνδεικτικὴ καὶ μιᾶς ἄλλης ὄμορφης πτυχῆς τῆς ψυχῆς της. Αὐτὸν τὸν θησαυρό, αὐτὸ ποὺ ἀνακάλυψε, δὲν κάθησε στενόκαρδα, ἐγωκεντρικὰ καὶ φίλαυτα νὰ τὸν κρατήσει μόνο γιὰ τὸν ἑαυτό της, ἀλλὰ σὰν νὰ μὴν ἄντεξε οὔτε μιὰ στιγμή, ἀφήνει τὴν ὑδρία καὶ τρέχει νὰ πάει νὰ τὸν μοιραστεῖ μαζὶ μὲ τοὺς συγχωριανούς της, μὲ τοὺς φίλους της, μὲ τοὺς ἀνθρώπους μὲ τοὺς ὁποίους διέμενε. Πολὺ μεγάλο πράγμα αὐτό. Νὰ μὴν μπορεῖ κανεὶς νὰ πάει οὔτε στὸν παράδεισο μόνος του. Νὰ θέλει τὰ πάντα νὰ τὰ μοιράζεται. Εἶναι αὐτὸ ποὺ ἡ Ἐκκλησία μας ὀνομάζει «κοινωνία», εἶναι ἡ δυνατότητα καὶ ἡ ἀνάγκη νὰ μετέχει ὁ ἕνας στὴ ζωὴ τοῦ ἄλλου. Νὰ μοιράζεται τὴ χαρά του, τὴ λύπη του, τὸ πρόβλημά του, νὰ μοιράζεται ἐνδεχομένως τὸν σκανδαλισμό του. Νὰ μοιράζεται τὰ πάντα, τὸ φαγητὸ τὸ πνευματικὸ καὶ τὸ ὑλικό. Νὰ μοιράζεται τὴ σωτηρία του. Ἔζησε τὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν τὴν κράτησε γιὰ τὸν ἑαυτό της. Ἀλλὰ αὐτὴ ἡ ἐσωτερικὴ δύναμη ποὺ ἔνοιωσε μέσα της τὴν ὁδήγησε πραγματικὰ σὰν ἄλλος ἀπόστολος νὰ τρέξει στὸ χωριό της, μὲ τὸ γνωστὸ στὴ συνέχεια ἐπακόλουθο τῆς μεταστροφῆς ὅλου αὐτοῦ τοῦ κόσμου.

Σὲ αὐτὴν τὴν ψυχὴ ὁ Κύριος σταδιακὰ κατέθεσε τὸν θησαυρό Του. Στὴν ἀρχὴ μὲν τὴν ὑποψίασε μιλῶντας γιὰ τὸ ζῶν ὕδωρ ποὺ αὐτὴ δὲν καταλάβαινε. Αὐτὸ τὸ νερὸ τῆς ζωῆς τὸ ὁποῖο πίνεις καὶ δὲν διψᾶς. Ἀλλὰ ὄχι μόνον αὐτό· τὸ πίνεις καὶ μεταμορφώνεσαι καὶ γίνεσαι «εἰς πηγὴν ὕδατος ἁλλομένου» (στίχ. 14), γίνεσαι μία πηγὴ μέσα ἀπὸ τὴν ὁποία ἀναπηδάει αὐτὸ τὸ νερό, μεταμορφώνεσαι σὲ πηγὴ ζωῆς. «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμὲ ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος» ( Ἰω. ζ΄ 38), λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς παρακάτω. Αὐτὸς ὁ ὁποῖος πιστεύει σὲ μένα, μέσα ἀπὸ τὰ σπλάγχνα του ἀναπηδοῦν, πηγάζουν, ρέουν ποταμοὶ ὕδατος ζῶντος· βγαίνει ἡ ἴδια ἡ ζωὴ μέσα ἀπὸ τὴν ὅλη του ὕπαρξη. Γνώρισμα τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ὅτι εἶναι γεμάτος ζωὴ καὶ μεταγγίζει αὐτὴ τὴ ζωή. Ἀλλὰ αὐτὴ δὲν καταλάβαινε. Αὐτὴ μιλοῦσε γιὰ τὸ φρέαρ τοῦ Ἰακώβ, μιλοῦσε γιὰ νερὸ ποὺ τὸ πίνεις καὶ ξεδιψᾶς, ὅπως γίνεται συνήθως μὲ τὸ φυσικὸ νερό. Δὲν μποροῦσε, παρὰ τὴ γλύκα καὶ τὸν ἐσωτερικὸ ξεδιψασμὸ ποὺ αἰσθανόταν, νὰ καταλάβει τὸ νόημα αὐτό. Ὁ Κύριος ὅμως ξετυλίγει μὲ ἐμπιστοσύνη τὴ διδασκαλία Του, γιὰ νὰ τῆς προκαλέσει τὴν ἀρχικὴ ὑποψία τοῦ μυστηρίου Του μέσα στὴν καρδιά της. Αὐτὸ ἦταν τὸ πρῶτο βῆμα τῆς προσφορᾶς τοῦ Κυρίου.

Τὸ δεύτερο· τῆς κάνει μιὰ ἀποκάλυψη ἐπίγεια, ποὺ ὅμως ἔχει ἄμεση σχέση μὲ τὴ δική της ζωή. Τῆς ἀποκαλύπτει τὴ ζωή της, χωρὶς φαινομενικὰ νὰ τὴν γνωρίζει. Στὴν οὐσία τὴ γνώριζε. Αὐτὸ τὸ δῶρο τοῦ νὰ γνωρίζει κανεὶς τὴ ζωὴ τοῦ ἄλλου εἶναι ἕνα δῶρο ποὺ καὶ στὶς ἡμέρες μας ὁ Θεὸς τὸ δίνει στὴν Ἐκκλησία. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι καθαροί, ἄνθρωποι παρθενικοὶ στὴν καρδιά τους, ἄνθρωποι φωτισμένοι ἀπὸ τὸν Θεό, πού, ὅταν τοὺς πλησιάζεις, νοιώθεις νὰ σὲ περνοῦν ἀπὸ ἀξονικὴ τομογραφία. Κατανοοῦν τὶς λεπτομέρειες ὄχι μόνον τῆς ζωῆς σου ἀλλὰ καὶ τὶς λεπτομέρειες ἐνίοτε τῶν ἰδιωμάτων τοῦ προσώπου σου, ἁμαρτίες, ἀρετές, χαρίσματα, τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ὁ Θεὸς ἐνεργεῖ στὴ ζωή μας. Αὐτοὶ ἔχουν τὴν ἄλλη ὅραση. Ἴσως ἀρκετοὶ νὰ ἔχουμε συναντήσει τέτοιους ἀνθρώπους πού, ὅπως ὁ Χριστός, καὶ αὐτοὶ διαβάζουν τὴν ψυχὴ καὶ τὴ ζωή μας. Αὐτὸ ἀκριβῶς ἔκανε καὶ ὁ Κύριος στὴ Σαμαρείτιδα: τῆς ἀποκαλύπτει τὴν ἁμαρτία της. Ἀλλὰ δὲν μένει σὲ αὐτό. Φαίνεται πὼς ἡ γυναίκα δὲν τὸ καλοκατάλαβε. Ἔμεινε περισσότερο στὸν ἐντυπωσιασμό, στὸ παράξενο τοῦ πράγματος παρὰ στὴν οὐσία. Ἡ οὐσία ἦταν ὅτι ἦταν ἁμαρτωλὴ καὶ ὅτι ἔπρεπε νὰ μετανοήσει. Δὲν ἦταν ὅτι ὁ Κύριος ἐγνώριζε τὰ μύχια τῆς ψυχῆς καὶ τὶς λεπτομέρειες τῆς ζωῆς της. Παρὰ ταῦτα, ὁ Κύριος προχωράει καὶ σὲ ἕνα τρίτο στάδιο. Τῆς ἀποκαλύπτει πλέον καὶ ἀλήθειες περὶ τοῦ Θεοῦ, ὅτι «πνεῦμα ὁ Θεός, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ προσκυνεῖν» ( Ἰω. δ΄ 24). Ὁ Θεὸς εἶναι πνεῦμα, δὲν ἔχει νὰ κάνει μὲ ὅλους αὐτοὺς τοὺς ἐπίγειους τσακωμούς, τὰ σχήματα καὶ τὶς μορφὲς ποὺ ἐμεῖς Τοῦ δίνουμε καὶ ποὺ Τὸν κάνουμε τόσο ἀνθρώπινο, τόσο ξεφτισμένο στὴν οὐσία. Τὸν μικραίνουμε τὸν Θεὸ καὶ διαπληκτιζόμαστε γιὰ τὸ ἂν θὰ Τὸν λατρεύουμε τελικά, ὅπως ἔλεγαν οἱ Ἑβραῖοι, στὰ Ἱεροσόλυμα ἢ στὸ ὄρος Γαριζὶν οἱ Σαμαρεῖτες. Εἶναι πολὺ διαφορετικὸς ὁ Θεός. Τῆς λέγει λοιπὸν ὅτι εἶναι πνεῦμα καὶ τελικὰ δὲν ἔχει σημασία τὸ ποῦ λατρεύεται ἀλλὰ τὸ πῶς λατρεύεται, τὸ ὁποῖο εἶναι «ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ». Φυσικὰ καὶ αὐτὸ δὲν τὸ κατάλαβε ἡ γυναίκα αὐτή. Ἀφοῦ, λοιπόν, τῆς φανερώνει τὴ ζωή της, ἀφοῦ τῆς ἀποκαλύπτει μιὰ θεολογικὴ ἀλήθεια πολὺ σημαντικὴ πού, ἐνῶ αὐτὴ δὲν τὴν κατανοεῖ, Αὐτὸς τὴν εἰρηνεύει καὶ τὴν τακτοποιεῖ ἐσωτερικά, τῆς ἀποκαλύπτει καὶ τὴ θεότητά Του, τὸ πρόσωπό Του. Τῆς λέγει ὅτι ἐγὼ εἶμαι ὁ Χριστός, ἔτσι ἁπλὰ καὶ μὲ σαφήνεια: «Ἐγώ εἰμι» (στίχ. 26), μὲ δύο λέξεις, χωρὶς περισσότερα λόγια. Τῆς ἐμπιστεύεται τὸ μεῖζον. Τῆς δίνει μιὰ μαρτυρία περὶ τοῦ ἑαυτοῦ Του ποὺ δὲν τὴν εἶχε σὲ ἄλλους ἄμεσα διατυπώσει. Εἶναι ἀλήθεια πὼς ὑπάρχουν συνάνθρωποί μας μὲ ἁμαρτωλὸ μὲν βίο, ποὺ ἴσως νὰ ἔχουν παρασυρθεῖ σὲ μεγάλες ἐκτροπὲς καὶ πτώσεις· ταυτόχρονα ὅμως οἱ ἴδιοι ἄνθρωποι νὰ κρύβουν ἀρετὲς σὰν τὶς ἀρετὲς τῆς Σαμαρείτιδος, τὴν ἀθωότητα, τὸν αὐθορμητισμό, τὴ δίψα τῆς μάθησης, τὴν ἀνάγκη νὰ μοιραστοῦν τὴν ἀγάπη, νὰ μοιραστοῦν τὰ δῶρα τοῦ Θεοῦ, νὰ μοιραστοῦν τὴ ζωὴ καὶ τὴν ἀλήθεια Του. Συχνὰ κάτι τέτοιο τὸ ζοῦμε στὰ σπίτια μας, ἴσως σὲ συγγενικές μας οἰκογένειες, ἴσως σὲ φιλικές, παιδιὰ πολὺ καλὰ στὴ φύση τους, μὲ εὐαίσθητο ἐσωτερικὸ κόσμο, μὲ καλωσύνη, νὰ ἐκτρέπονται, νὰ πέφτουν στὰ ναρκωτικά, νὰ ἁμαρτάνουν, νὰ ἀκολασταίνουν, νὰ ἐκφυλίζονται πνευματικά, πραγματικὰ νὰ ξεφτίζουν. Καὶ διερωτώμεθα πῶς εἶναι δυνατὸν ἕνα τέτοιο παιδὶ νὰ ζεῖ ἔτσι, νὰ ὁδηγεῖται στὴν καταστροφή; Τὸ κριτήριο ὅμως τοῦ Θεοῦ εἶναι διαφορετικὸ ἀπὸ τὸ δικό μας, εἶναι κριτήριο ἐλέους καὶ οἰκτιρμῶν. Γι’ αὐτὸ πάντα ἐλπίζουμε.

Ἀντίθετα, γράφει ὁ Παῦλος στοὺς Κορινθίους: «ὁ δοκῶν ἑστάναι βλεπέτω μὴ πέσῃ» (Α΄ Κορ. ι΄ 12). Αὐτὸς ὁ ὁποῖος νομίζει ὅτι εἶναι σταθερὸς καὶ ἔχει τὴν ἀσφάλεια τοῦ καλοῦ, ἂς προσέχει νὰ μὴν πέσει. Αὐτὸς ὁ ὁποῖος αἰσθάνεται πὼς ἔχει ἀρετὲς καὶ χαρίσματα ἂς ταπεινώνεται, γιατὶ συχνὰ ἄνθρωποι μὲ τέτοιες ἀρετὲς ἔχουν μεγάλες ἀδυναμίες καὶ πέφτουν, ἡ ἔπαρση τοὺς ὁδηγεῖ στὴν ἀπώλεια. Ἄνθρωποι ταπεινωμένοι ἀπὸ τὴν ἁμαρτία τους τελικὰ εὐαρεστοῦν στὸν Θεό, ἐνῶ ἄλλοι ξεγελασμένοι ἀπὸ τὴν αὐτάρκεια τῶν ἀρετῶν τους, ὑπερηφανεύονται καὶ χάνονται ἀπὸ τὸν ὁρίζοντα τοῦ Θεοῦ. Αὐτὴ ἡ μεγάλη ἀλήθεια γεννᾶ σοφία καὶ ἐλπίδα. Τὴ σοφία τῆς ταπείνωσης καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας. «Τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ὅπου θέλει πνεῖ» ( Ἰω. γ΄ 8). Ὁ Θεὸς δὲν ἔχει περιορισμοὺς στὸ ποῦ φανερώνεται. Φανερώνεται στὸν Ληστὴ καὶ μάλιστα κατὰ τὴν ὥρα τῆς Σταύρωσής Του. Φανερώνεται στὴν πόρνη γυναίκα λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ Πάθος Του. Φανερώνεται στοὺς μαθητές Του ποὺ Τὸν ἐγκατέλειψαν. Φανερώνεται στὸν Νικόδημο, τὸν φοβισμένο μαθητή. Φανερώνεται καὶ στὴ Σαμαρείτιδα. Καὶ ὄχι μόνο τῆς φανερώνεται, ἀλλὰ τὴν ἀξιώνει νὰ γίνει ἱεραπόστολος δική Του, ὅπως ἔγιναν καὶ τὰ πρόσωπα ποὺ προανέφερα. Τὶ ἐλπίδα δὲν γεννᾶ αὐτό! Ἐλπίδα γιὰ ὅλους. Πόσο συχνὰ δὲν χάνουμε αὐτὴ τὴν ἐλπίδα μας καὶ βαρυθυμοῦμε γιὰ τὰ παιδιά μας, γιὰ τὰ μέλη τῆς οἰκογένειάς μας, γιὰ τοὺς φίλους καὶ τοὺς γνωστούς μας! Ἡ ἀπώλεια τῆς ἐλπίδας γιὰ τοὺς ἄλλους ἴσως νὰ εἶναι ἡ μεγάλη δική μας ἁμαρτία. Στὸ μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως προσέρχονται παιδιά, γέροι, μικροί, μεγάλοι, κάθε ἡλικίας μὲ ἀπίστευτα πάθη, μὲ ἀδύνατον νὰ περιγραφοῦν ἐκτροπὲς στὴ ζωή τους, μὲ συνακόλουθα ἀδιέξοδα καὶ δράματα. Γιὰ ὅλους ὅμως ὑπάρχει ἐλπίδα. Τὰ ἐξομολογητήρια κρύβουν μεγάλη πίκρα καὶ πόνο γιὰ τὸ κατάντημα τοῦ ἀνθρώπου, γιὰ τὴν ἀπόδειξη τῆς ἀνθρώπινης ἀδυναμίας, ταυτόχρονα ὅμως σὰν ἄλλες μῆτρες γεννοῦν τὴ μεγάλη ἐλπίδα τῆς μεταστροφῆς τῶν ἀνθρώπων, σὰν ἄλλοι τάφοι πιστοποιοῦν τὴν Ἀνάσταση. Τὰ ἐξομολογητήρια ἀποδεικνύουν τὴ χάρι καὶ τὴ δύναμη τῆς Ἀναστάσεως.

Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀμέσως μετὰ τὸν διάλογο μὲ τὴ Σαμαρείτιδα, ὅταν εἶδε νὰ ἔρχονται ἀπὸ τὴν πόλη Συχὰρ οἱ συγχωριανοί της, εἶπε στοὺς ἀποστόλους: σηκῶστε τὰ μάτια σας καὶ ρίξτε ἕνα βλέμμα ὅτι «λευκαί εἰσιν αἱ χῶραι πρὸς θερισμὸν» (στίχ. 35), ὅτι τὰ χωράφια εἶναι ἕτοιμα γιὰ θερισμό. Θερίζοντες εἶναι οἱ μαθητές, εἴμαστε ἐμεῖς, εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐλπίδα μας. Ἂς μὴν ἀπογοητευόμαστε ποτέ. Ὅποια καὶ ἂν εἶναι ἡ ἁμαρτία, ὅποια καὶ ἂν εἶναι ἡ ἀρρώστια, ἀκόμη καὶ ἂν ὑπάρχει διαστροφή, δὲν χάθηκε ἡ ζωή. Δὲν ὑπάρχει πνευματικὴ ἀσθένεια μέσα στὴν Ἐκκλησία ποὺ νὰ μὴ θεραπεύεται οὔτε θάνατος ποὺ νὰ μὴν μπορεῖ νὰ τὸν _διαδεχθεῖ ἡ ἀνάσταση· οὔτε ὁ Κύριος δυσκολεύεται νὰ δείξει καὶ τὴν ἀλήθεια καὶ τὸ θαῦμα Του, καὶ τὴ θεότητά Του καὶ τὸ πρόσωπό Του στὸν κάθε ἄνθρωπο, ἀκόμη καὶ στὸν μεγαλύτερο ἁμαρτωλό, ἀρκεῖ νὰ ὑπάρχουν ἀκόμη οἱ σπίθες αὐτοῦ τοῦ ἁγνοῦ πόθου καὶ τῆς ἐσωτερικῆς ἀθωότητος ποὺ εἶχε ἡ Σαμαρείτιδα. Πηγὴ αὐτῆς τῆς ἐλπίδας εἶναι ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας, αὐτὸ τὸ γεγονὸς ποὺ σαράντα ἡμέρες γιορτάζουμε καὶ ποὺ ἡ Ἐκκλησία κάθε Κυριακὴ μᾶς ξαναθυμίζει καὶ σὲ ὅλη της τὴν πορεία ἐπαναλαμβάνει, ὅτι ὁ Χριστὸς Ἀνέστη. Καὶ ὁ Χριστὸς Ἀνέστη, ὄχι μόνο γιὰ νὰ μείνει ἀναστημένος Ἐκεῖνος, ἀλλὰ γιὰ ν᾿ ἀναστήσει ὅλους μας. Νὰ μᾶς ἀναστήσει, ὄχι ὅταν θὰ πεθάνουμε βιολογικά, ἀλλὰ νὰ μᾶς ἀνασταίνει κάθε στιγμὴ ποὺ πεθαίνουμε ἁμαρτάνοντας, ἀρνούμενοι τὴ θεότητά Του, ἀγνοοῦντες τὸ πρόσωπό Του. Αὐτὴ τὴν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως ἂς τὴ διατηρήσουμε ἄσβεστη, ἀνέκλειπτη καὶ ἀνέσπερη, ὅπως τὸ φῶς ποὺ λάβαμε τὴ νύκτα τῆς Ἀναστάσεως, πάντα στὴν καρδιά μας καὶ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.__

Κυριακὴ τῶν Μυροφόρων καὶ μαζὶ μὲ τὸν θαυμασμό μας γι’ αὐτὲς τὶς εὐλογημένες γυναῖκες ὑπάρχει ἕνα ἐρώτημα ποὺ ζητάει ἐπίμονα τὴν ἀπάντησή του: Πῶς καὶ γιατί οἰκονόμησε ἔτσι ὁ Θεὸς τὰ πράγματα, ὥστε αὐτὲς οἱ Μυροφόρες νὰ εἶναι οἱ πρῶτες ποὺ πληροφορήθηκαν τὸ γεγονὸς τῆς Ἀναστάσεως, οἱ πρῶτες ποὺ διέδωσαν τὸ μήνυμά της, οἱ πρῶτες ποὺ ἔζησαν τὴν ἐμπειρία τοῦ Ἀναστάντος; Καὶ ὄχι μόνον αὐτό· ἐνῶ οἱ μαθητὲς πληροφορήθηκαν ἀπὸ ἀνθρώπινα χείλη τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως, αὐτὲς εἶχαν τὴν τιμὴ καὶ τὴν εὐλογία νὰ τὸ δεχθοῦν μέσα ἀπὸ ἀγγελικὲς ὀπτασίες καὶ ἀγγελικὰ χείλη. Τὶ εὐλογία πραγματικά!

  Ἂς δώσουμε λοιπὸν λίγο χρόνο καὶ ἂς κάνουμε μιὰ μικρὴ προσπάθεια κάπως νὰ διερευνήσουμε τὶς κρυμμένες πτυχὲς αὐτοῦ τοῦ ἐρωτήματος. Ἂς μελετήσουμε λίγο βαθύτερα καὶ ἂς ἐντρυφήσουμε μέσα στὸ κήρυγμα τῆς ἁγίας ζωῆς τῶν μυροφόρων γυναικῶν, γιὰ νὰ μπορέσουμε κι ἐμεῖς κάτι νὰ ὀσφρανθοῦμε ἀπὸ τὸ μύρο τοῦ μυστηρίου τῆς ζωῆς τους.

  Κλειδὶ στὴν ὅλη προσπάθειά μας, ἀφορμὴ στὴν ἐμβάθυνσή μας, ἀποτελεῖ μιὰ πολὺ μικρὴ λέξη ποὺ στὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς τῶν Μυροφόρων ἐπαναλαμβάνεται δύο φορές. Εἶναι μία λέξη ποὺ ἐκ πρώτης ὄψεως δὲν ἔχει καμμιὰ ἰδιαίτερη σημασία καὶ θὰ μποροῦσε κάλλιστα νὰ περάσει ἀπαρατήρητη. Τὴ χρησιμοποιοῦμε ὅμως ἐδῶ ὡς μιὰ καλὴ ἀφορμὴ γιὰ νὰ περάσουμε στὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου. Εἶναι ἡ λέξη «γάρ», ποὺ θὰ πεῖ διότι. Λ έγει σὲ κάποιο σ ημεῖο ὁ Εὐαγγελιστής: «ἦν γὰρ (ὁ λίθος) μέγας σφόδρα» (Μᾶρκ. ις΄ 4) –διότι ἦταν πάρα πολὺ μεγάλος ὁ λίθος. Καὶ στὸ τέλος, καθὼς ἔφυγαν οἱ Μυροφόρες ἀπὸ τὸ μνημεῖο, ξαφνιασμένες ἀπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ γεγονότος, ἐπαναλαμβάνει ὁ Εὐαγγελιστής, ἀνεχώρησαν γρήγορα καὶ σὲ κανένα δὲν εἶπαν τίποτε· «ἐφοβοῦντο γὰρ» (Μᾶρκ. ις΄ 8), διότι εἶχαν ἕναν ἔντονο ἐσωτερικὸ φόβο. Εἶπα ὅτι ἡ λέξη αὐτὴ εἶναι μικρὴ καὶ εὔκολα κανεὶς τὴν ἀντιπαρέρχεται. Ὅμως ἀξίζει ἐμεῖς νὰ τὴν προσέξουμε. Νὰ δοῦμε τὸ πῶς χρησιμοποιήθηκε στὸ Εὐαγγέλιο καὶ τὶ μεγάλα πράγματα μπορεῖ νὰ μᾶς ἀποκαλύψει. Μᾶς βοηθεῖ νὰ εἰσέλθουμε στὸ μυστήριο τῆς ὑπερβατικῆς λογικῆς καὶ τοῦ ἱεροῦ φόβου τῶν μαθητριῶν.

  Οἱ μυροφόρες γυναῖκες εἶχαν καταφέρει νὰ ξεπεράσουν τρία μεγάλα πράγματα, ποὺ κρύβονται σὲ αὐτὲς τὶς προτάσεις. Τὸ πρῶτο ἦταν αὐτὴ ἡ τόσο κοινή, τόσο συνηθισμένη κατάσταση τῆς ψυχῆς· ὁ φόβος. Ἂς μεταφερθεῖ ὁ καθένας μας πολὺ ἁπλὰ στὰ γεγονότα τῶν ἡμερῶν τοῦ Πάθους, ἂς ζήσει γιὰ λίγο νοερὰ τὴν ἔντασή τους, τὴν ἀγριότητα, τὴ σκληρότητα καὶ κακότητα ποὺ ἐκδηλώθηκε κατὰ τὴν ἐξέλιξή τους. Τότε εὔκολα θὰ διαπιστώσει πόσο ἀπόλυτα δικαιολογημένες ἦταν οἱ Μυροφόρες νὰ ἔχουν τὸν φόβο φυτευμένο στὴν καρδιά τους, τὸν φόβο τῶν Ἰουδαίων ποὺ εἶχαν
οἱ μαθητὲς καὶ ὁ ὁποῖος τοὺς ἔκλεισε μέσα σὲ ἕνα δωμάτιο καὶ τοὺς στέρησε τὴ χαρὰ ποὺ ἐδικαιοῦντο, νὰ ἀπολαύσουν αὐτοὶ πρῶτοι τὸ μήνυμα τῆς Ἀναστάσεως. Βέβαια ὁ Κύριος καὶ σὲ αὐτοὺς ἔδωσε τὴν ἄμεση ἐμπειρία τῆς δικῆς Του παρουσίας, γιατὶ δὲν τιμωρεῖ ὅπως συνήθως νομίζουμε, ἀλλὰ χρησιμοποιεῖ τὰ πάντα, καὶ τὰ οἰκονομεῖ γιὰ τὸ καλό μας. Στὶς γυναῖκες ὅμως ἐμφανίσθηκε «ὄρθρου βαθέος» (Λουκ. κδ΄ 1), τὸ πρωί, τὸ χάραμα, ἐνῶ στοὺς μαθητὲς «οὔσης ὀψίας»
(Ἰω. κ΄ 19), «πρὸς ἑσπέραν» (Λουκ. κδ΄ 29), τὸ βραδάκι. Στὶς γυναῖκες βιάστηκε νὰ ἐμφανισθεῖ, στοὺς μαθητὲς ἄργησε. Οἱ γυναῖκες λοιπὸν αὐτὲς δὲν εἶχαν τὸν φόβο τῶν Ἰουδαίων. Τόσο ἁπλὰ λειτούργησε ἡ σκέψη τους, ὥστε νὰ μὴν ἐπιτρέψουν τὸ φυσικὸ σὲ κάθε ἄνθρωπο συναίσθημα τοῦ φόβου, τοῦ τρόμου θὰ λέγαμε, γιὰ τὸν κίνδυνο ποὺ διέτρεχαν, ἀπὸ τὴ μοναξιὰ τῆς νύχτας, ἀπὸ τὴν ἀγριάδα τοῦ τάφου, νὰ κυριαρχήσει μέσα τους. Ἀψήφησαν τὰ πάντα καὶ «ἦλθον ἐπὶ τὸ μνῆμα» (Λουκ. κδ΄ 1) χωρὶς δεύτερη σκέψη.

  Τὸ δεύτερο στοιχεῖο εἶναι ὅτι δὲν ἐκλογικεύθηκαν,δὲν ὀρθολογίστηκαν. Δὲν ἔβαλαν τὴ σκέψη τους νὰ λειτουργεῖ καὶ νὰ πεῖ: «καὶ τώρα πῶς θὰ μετακινήσουμε ἐμεῖς τὸν λίθο; εἶναι τεράστιος, δὲν μποροῦμε νὰ τὸν μετατοπίσουμε,
ἂς μὴν πᾶμε στὸ μνημεῖο». Ὄχι. Ξεκίνησαν καὶ ἂς ἦταν μεγάλος ὁ λίθος ποὺ σφράγιζε τὴ θύρα τοῦ μνημείου. Καὶ τὸ ἐγνώριζαν πολὺ καλά. Διότι λέγει ὁ Εὐαγγελιστὴς ὅτι κάθονταν ἀπὸ μακρυὰ καὶ κοίταζαν τὴν ταφή. Εἶδαν τὸ σφράγισμα τοῦ τάφου, εἶδαν τὸν ὄγκο τῆς πέτρας καὶ ἔπειτα ἀνεχώρησαν τὸ βράδυ τῆς Παρασκευῆς. Ἤξεραν ὅτι ὁ λίθος δὲν ἀποκυλίεται, δὲν φεύγει εὔκολα. Αὐτὸ ἔλεγε ἡ λογική. Ἀλλὰ δὲν ὑπετάγησαν σὲ αὐτὴν τὴ λογικὴ ποὺ στερεῖ τὴν ψυχὴ ἀπὸ τὴ χάρι καὶ τὴ χαρὰ τῶν ὑπέρλογων καταστάσεων.

  Ὑπάρχει καὶ ἕνα τρίτο πράγμα ποὺ ξεπέρασαν ἐκτὸς ἀπὸ τὸν φυσικὸ φόβο καὶ τὴ φυσικὴ λογική. Ἂν προσέξουμε, θὰ τὸ βροῦμε αὐτὸ νὰ ὑπονοεῖται καὶ σὲ ἄλλους Εὐαγγελιστές. Καὶ τὶ δὲν εἶχαν ἐπενδύσει οἱ μαθητὲς καὶ οἱ μαθήτριες τοῦ Κυρίου στὸ πρόσωπό Του. Στὸ κατὰ Λουκᾶν Εὐαγγέλιο, στὴν περικοπὴ τῆς πορείας πρὸς Ἐμμαούς, λένε οἱ μαθητὲς πρὸς τὸν Κύριο: «ἡμεῖς δὲ ἠλπίζομεν ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ μέλλων λυτροῦσθαι τὸν Ἰσραὴλ» (Λουκ. κδ΄ 21) –ἐμεῖς εἴχαμε τὴν κρυφὴ ἐλπίδα ὅτι αὐτὸς ἐπρόκειτο νὰ λυτρώσει τὸν Ἰσραήλ. Σὰν νὰ λένε: «…ἀλλὰ σταυρώθηκε τελικὰ καὶ μαζὶ μὲ αὐτὸν χάσαμε καὶ τὴν ἐλπίδα μας. Καὶ ἂν δὲν τὴ χάσαμε, κλονίσθηκε πάντως σοβαρά». Οἱ Μυροφόρες ὅμως ἔμειναν πιστὲς καὶ ἀταλάντευτες στὴν ἐλπίδα τους. Κατάφεραν νὰ ξεπεράσουν καὶ κάτι ἄλλο πολὺ φυσικὸ καὶ πολὺ δυνατό: τὸ ὅτι προδόθηκαν ἀπὸ τὰ γεγονότα.

  Δὲν ἔχασαν τὶς ἐλπίδες τους, δὲν ἐκλογικεύτηκαν, δὲν ὀρθολογίστηκαν, δὲν φοβήθηκαν. Ἀγόρασαν τὰ ἀρώματα καὶ μόλις πέρασε τὸ Σάββατο ἔτρεξαν στὸν τάφο. Τί σημαίνει αὐτὸ τὸ πράγμα; Εἶχαν μέσα τους τὴν καλὴ ἀνυπομονησία, τὴ σπουδή, τὴν ἀνάγκη ὅσο τὸ δυνατὸν γρηγορότερα νὰ πᾶνε νὰ ἐκφράσουν τοὺς πόθους τῆς καρδιᾶς τους, τὴν ἀγάπη τους, τὴν προσήλωση καὶ τὴν ἀφοσίωσή τους στὸν Χριστό, χωρὶς ταυτόχρονα νὰ περιμένουν θαύματα ἢ ἄλλα μεγάλα πράγματα· χωρὶς νὰ προσδοκοῦν τὴν Ἀνάσταση –δὲν χωροῦσε στὸ μυαλό τους κάτι τέτοιο. Ἤθελαν ἁπλὰ νὰ πᾶνε νὰ τιμήσουν τὸν Χριστό· τὸν νεκρὸ Χριστὸ τῶν ζωντανῶν ἀναμνήσεών τους, τὸν Χριστὸ τῶν νεκρῶν ὀνείρων τους ἀλλὰ καὶ τῶν μυστικῶν ἐλπίδων τους, τὸν Χριστὸ τῆς ἀγάπης τους.

  Καὶ ξεκίνησαν, ὅπως λέγει ὁ Εὐαγγελιστής, «διαγενομένου τοῦ σαββάτου» (Μᾶρκ. ις΄ 1), μόλις πέρασε τὸ Σάββατο. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι οἱ Μυροφόρες τήρησαν τὴν τάξη τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καὶ σεβάσθηκαν τὴ συνήθεια τῶν Ἑβραίων –τὸ Σάββατο δὲν ἔπρεπε νὰ κάνουν τίποτα, δὲν ἔπρεπε νὰ μετακινηθοῦν καθόλου. Σημαίνει ὅμως καὶ ὅτι δὲν κρατιόνταν, δὲν τὶς συγκρατοῦσε τίποτα. Δὲν μποροῦσαν ἄλλο νὰ περιμένουν. Ἤθελαν μόλις ξημερώσει, τρέχοντας νὰ πᾶνε νὰ ἐκφράσουν τὸν πλοῦτο τῆς ἀγάπης καὶ τοῦ σεβασμοῦ τους. Καὶ τοὺς ἀξίωσε ὁ Θεὸς μεγάλων ἐκπλήξεων καὶ μοναδικῶν  λογιῶν καὶ δωρεῶν, ποὺ μποροῦμε εὔκολα νὰ διακρίνουμε, ἂν ρίξουμε μιὰ ματιὰ σὲ τρεῖς ἄλλες λέξεις τοῦ εὐαγγελικοῦ ἀναγνώσματος.

  Ἡ πρώτη λέξη εἶναι «ἐξεθαμβήθησαν» (στίχ. 5). Στὴ θέα τοῦ ἀγγέλου, ἔνοιωσαν θάμβος· σὰν ἕνα φῶς ποὺ τοὺς ἔκλεισε τὰ μάτια. Τοὺς θάμπωσε. Ἔνοιωσαν τέτοιον θαυμασμό, ποὺ δὲν μπόρεσαν καλὰ-καλὰ νὰ καταλάβουν τὶ γίνεται. Θάμβος εἶναι ἡ αἴσθηση τοῦ ἀσύλληπτα καὶ ἐντυπωσιακὰ μεγάλου.

  Τὸ δεύτερο εἶναι ἡ ἔκσταση. «Εἶχε δὲ αὐτὰς τρόμος καὶ ἔκστασις» (στίχ. 8). Τί θὰ πεῖ ἔκσταση; Εἶναι μία κατάσταση τῆς ψυχῆς κατὰ τὴν ὁποία βγαίνει κανεὶς ἔξω ἀπὸ τὸν ἑαυτό του. Πόσο δὲν θὰ θέλαμε πολλὲς φορὲς ἐμεῖς, ποὺ νοιώθουμε παγιδευμένοι πραγματικὰ στὴ λογική μας, στὰ φυσικά μας συναισθήματα, στοὺς φόβους μας, στὶς δικαιολογημένες ἀπελπισίες μας, παγιδευμένοι στὴν ἴδια τὴ φύση μας, νὰ μπορούσαμε λίγο νὰ ἐλευθερωθοῦμε ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ ἑαυτοῦ μας, αὐτοῦ ποὺ εἴμαστε! Αὐτὸ θὰ πεῖ ἔκσταση. Αὐτὸ χάρισε ὁ Θεὸς στὶς Μυροφόρες. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ τὶς ἀξίωσε αὐτὴ τὴν ἔκσταση νὰ μποροῦν νὰ τὴν μεταγγίσουν καὶ στοὺς μαθητές. Λέγει πάλι τὸ Εὐαγγέλιο, «καὶ γυναῖκές τινες ἐξέστησαν ἡμᾶς» (Λουκ. κδ΄ 22). Τὸ «ἐξέστησαν» αὐτὸ σημαίνει ὅτι μὲ τὰ ὅσα μᾶς εἶπαν οἱ Μυροφόρες, μὲ τὴν ἀναγγελία τοῦ γεγονότος τῆς Ἀναστάσεως, μᾶς μετέφεραν σὲ αὐτὴ τὴν κατάσταση τοῦ νὰ βγοῦμε ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας, νὰ ἀπεκδυθοῦμε τὸ φορτίο τῆς φύσης μας καὶ ἔτσι νὰ ζήσουμε στὴν ἀτμόσφαιρα αὐτῆς τῆς μυστικῆς χαρᾶς τῆς προσδοκίας τῆς Ἀναστάσεως.

 Καὶ τὸ τρίτο στοιχεῖο, ὁ φόβος. Ὁ καλὸς φόβος τώρα. Ὁ φόβος ποὺ ἔχουμε κι ἐμεῖς μπροστὰ στὸ ἱερὸ θυσιαστήριο. Ὁ φόβος ποὺ ἔχουμε, ὅταν τοποθετοῦμε ταπεινὰ τὸν ἑαυτό μας ἐνώπιον τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Ὁ φόβος ποὺ ὁ καθένας μας ζεῖ, ὅταν μέσα στὴν καρδιά του λειτουργεῖ ζωντανὰ ἡ ἐμπειρία τοῦ ἀναστάντος Κυρίου. Ὁ φόβος αὐτὸς ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ, κατὰ τὸν ἀδιάψευστο λόγο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τὴν ἀρχὴ τῆς πνευματικῆς σοφίας: «ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου» (Παρ. α΄ 7). Καὶ αὐτὸς ὁ φόβος εἶναι χάρις. Ἔδωσε, λοιπόν, ὁ Θεὸς σὲ αὐτὲς τὶς εὐλογημένες γυναῖκες, μαζὶ μὲ τὴν εἴδηση τῆς Ἀναστάσεώς Του καὶ ἀργότερα τὴ θέα τοῦ ἀναστάντος προσώπου Του, αὐτὴ τὴν ἀπολαυστική, πνευματικὴ ἐμπειρία, τὸ θάμβος, τὴν ἔκσταση, τὸν ἅγιο δικό Του φόβο. Ὁ ἀναστὰς Κύριος δὲν εἶναι ἕνας Θεὸς νεκρὸς ποὺ βγαίνει μέσα ἀπὸ τὸν τάφο. Οὔτε πάλι εἶναι ἴδιος καὶ ἀπαράλλακτος μὲ αὐτὸν ποὺ ἐγνώριζαν πρὸ τοῦ Πάθους. Δὲν εἶναι ὁ διδάσκαλος. Ἀλλὰ ἐμφανίζεται στὴν Ἐκκλησία μας «ἐν ἑτέρᾳ μορφῇ» (Μᾶρκ. ις΄ 12), διαφορετικὸς ἀπ᾿ ὅ,τι Τὸν περιμένουμε.  Πόση ἀνάγκη δὲν ἔχουμε ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἀγάπη τῶν Μυροφόρων! Πόσο δὲν πρέπει νὰ ἀνανεώνουμε μέσα στὴν ψυχή μας καὶ τὴ σκέψη μας, τὴ διάθεση νὰ εἴμαστε πιστὰ καὶ μόνιμα ἀφοσιωμένοι σὲ Ἐκεῖνον ὅπως οἱ μαθήτριες! Χρειάζεται ὅμως καὶ ἕνα μικρὸ τίμημα νὰ πληρώσουμε: νὰ βγοῦμε ἀπὸ τὴ φύση μας, νὰ ἀπαγκιστρωθοῦμε ἀπὸ τὸν ἑαυτό μας, νὰ ἀπαρνηθοῦμε τὸν ἑαυτό μας. Ἂς ἀφήσουμε τοὺς φόβους, ἂς παρατήσουμε τὸν ὀρθολογισμό, ἂς ἐπιτρέψουμε στὴν ψυχή μας νὰ λειτουργεῖ μὲ αὐτὴ τὴν ἐλπίδα τῆς Ἀναστάσεως. Τότε κι ἐμεῖς θὰ ζήσουμε μαζὶ μὲ τὶς μυροφόρες γυναῖκες κάτι ἀπὸ τὸ θάμβος, λίγο ἀπὸ τὴν ἔκσταση, σίγουρα καὶ ἀπὸ τὸν ἅγιο φόβο τους. Τότε θὰ μποροῦμε ὄχι ἁπλῶς νὰ γιορτάζουμε ἔτσι ἐπιφανειακὰ τὴν Ἀνάσταση, ἀλλὰ ὅπως αὐτὲς «εἰσελθοῦσαι εἰς τὸ μνημεῖον εἶδον... καὶ ἐξελθοῦσαι ἔφυγον» (Μᾶρκ. ι ς΄ 5 , 8 ), εἰσῆλθαν μὲ ἀγάπη καὶ ἐξῆλθαν μὲ χαρά, ἔτσι κι ἐμεῖς θὰ ἀξιωθοῦμε νὰ μποῦμε μέσα στὸν τάφο, νὰ τὸν ἀντικρύσουμε κενό, νὰ ζήσουμε τὴ χάρι τῆς Ἀναστάσεως καὶ γεμάτοι ἀπὸ τὴ χαρά της νὰ «ἐξέλθουμε» ταχέως στὸν «ἀγρὸ» τῆς ζωῆς.

Ὅλη μας ἡ ζωὴ θὰ ἀλλάξει. Ὅλη μας ἡ ἐσωτερικὴ κατάσταση θὰ μεταμορφωθεῖ.

Θὰ πάψουμε νὰ εἴμαστε οἱ χριστιανοὶ ποὺ γιορτάζουν τὸ Πάσχα μὲ ἀργίες, διακοπές, ἐκδρομές, ἀρνιά, αὐγά, λαμπάδες, πανηγύρια καὶ στὸ τέλος ζοῦν ἕνα κενό. Ἀλλὰ κατὰ τὸ πρότυπο τῶν μυροφόρων γυναικῶν θὰ γίνουμε κι ἐμεῖς κήρυκες ἀλλὰ καὶ μάρτυρες τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου.

  Ἀμήν!

«Ὠσαννά, εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου»

  Στὴν ἀρχὴ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος παρατηρούμε νὰ ἐπαναλαμβάνει ἡ Ἐκκλησία μας στὶς ἀκολουθίες της τὴν λέξη «ἐρχόμενος», ὅταν ἀναφέρεται στὸν Κύριο. Τί μήνυμα ἆρα γε κρύβεται πίσω ἀπὸ αὐτὴ τὴν λέξη, ἀπὸ τὸν ἐρχομὸ δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ;

  Ἂν ἀνατρέξουμε στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, στὸ βιβλίο τῆς Γενέσεως ποὺ διαβάζουμε στὸ ξεκίνημα τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, θὰ δοῦμε ὅτι στὴν ἀρχὴ δὲν ὑπῆρχε λόγος ὁ Θεὸς νὰ ἔλθει, οὔτε ὁ ἄνθρωπος κάπου νὰ πάει, ἀλλὰ ἦταν μαζί. Ζοῦσαν ὁ Ἀδάμ καὶ ἡ Εὔα μαζὶ μὲ τὸν Θεὸ καὶ ἀπελάμβαναν αὐτὴ τὴν κατάσταση. Μετὰ τὴν πτώση ἔδιωξε ὁ Θεός τὸν Ἀδὰμ ἀπὸ τὸν παράδεισο, «ἐξαπέστειλεν αὐτὸν ὁ Θεὸς» (Γεν. γ΄ 23).

  Ἡ πρώτη βασικὴ σημασία ποὺ ἔχει αὐτὴ ἡ ἔννοια τοῦ ἐρχομοῦ εἶναι ἡ ἐπανασυνάντηση τοῦ Ἀδὰμ μὲ τὸν Θεό• ἡ προσπάθεια νὰ συναντήσει πλέον ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπο, τὴν στιγμὴ ἀκριβῶς ποὺ ὁ κάθε ἕνας ἀπὸ μᾶς, ἡ μόνη ἱκανότητα ποὺ ὡς ἄνθρωπος ἔχει εἶναι νὰ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸν Θεό. Αὐτὸ εἶναι ἡ συνέπεια τῆς πτώσεως• τὸ «ἀπέρχεσθαι». Τὸ ξέρουμε ἀπὸ τὴν προσωπική μας ἐμπειρία, ὄχι ἐπειδὴ μᾶς τὸ λένε κάποιοι ἄλλοι. Τὸ πρῶτο λοιπόν στοιχεῖο ἦταν ἡ ἀνάγκη νὰ πλησιάσει ὁ Θεός, νὰ ἔλθει ὁ Θεός πρὸς ἐμᾶς. Ἔτσι ἔχουμε τὴν πρώτη ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ, τὸν ἐρχομό Του στὴ γῆ, στὸν ἄνθρωπο. «Ἐπεσκέψατο ἡμᾶς ἐξ ὕψους ὀ Σωτὴρ ἡμῶν», ψάλλουμε τὰ Χριστούγεννα.

  Ὑπάρχει καὶ ἕνας δεύτερος ἐρχομός γιὰ τὸν ὁποῖο μιλοῦν τὰ τροπάρια καὶ οἱ εὐχές στὴν ἀρχὴ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Εἶναι ὁ ἐρχομὸς τοῦ Κυρίου στὸ ἑκούσιο πάθος.

Ὁ τρίτος εἶναι ὁ ἐρχομὸς ποὺ κρύβεται πίσω ἀπὸ τὶς τελευταῖες λέξεις τῆς Καινῆς Διαθήκης: «Ἀμήν, ναί, ἔρχου Κύριε Ἰησοῦ» (Ἀποκ. κβ΄ 20). Εἶναι ὁ ἐρχομὸς τῆς δευτέρας παρουσίας, τότε ποὺ θὰ ξαναέλθει ὁ Θεὸς πλέον ὁριστικά.

  Καὶ τέλος, ὑπάρχει ὁ ἐρχομὸς τοῦ Κυρίου στὴν καρδιά μας. «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου». Εἶναι αὐτὸς ὁ ἐρχομὸς ποὺ τὸν ἐπαναλαμβάνει ὁ κάθε ἕνας μας ὡς προσευχή, ἴσως καὶ χωρὶς λέξεις, ἀλλὰ στὸ φρόνημα καὶ στὴ διάθεσή του. Πόσο πόθο δὲν ἔχουμε νὰ ἔλθει ὁ Χριστὸς μέσα μας! Τί σημασία διαφορετικὰ θὰ εἶχε τὸ ὅτι ἦλθε στὴ γῆ, ἢ τὸ ὅτι ἔρχεται στὸ ἑκούσιο πάθος, ἢ τὸ ὅτι θὰ ξαναέλθει νὰ κρίνει ζῶντας καὶ νεκρούς, ἂν δὲν ἔχει ἔλθει μέσα στὴν καρδιά μας;

  Αὐτὸ σημαδεύει τὸ μήνυμα τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος. Καθὼς ὁ Κύριος θὰ ἔρχεται πρὸς τὸ πάθος, εἶναι ἀνάγκη νὰ ἔρχεται καὶ μέσα στὴν δική μας καρδιά. Σ᾿ αὐτὸ μᾶς καλεῖ ὅλους ἀνεξαιρέτως ἡ Ἐκκλησία μας.

  Γιὰ νὰ ἔλθει ὅμως ὁ Χριστὸς στὴν καρδιά μας πρέπει κι ἐμεῖς νὰ ἔλθουμε στὸν Χριστό. Ὑπάρχει μιὰ ἄλλη λέξη ποὺ ἔχει τὴ σημασία τοῦ ἔρχομαι καὶ συχνὰ ἀναφέρεται στὶς ἀκολουθίες. Εἶναι ἡ λέξη «δεῦρο» καὶ «δεῦτε», ποὺ θὰ πεῖ ἔλα καὶ ἐλᾶτε. Εἶναι παράκληση καὶ προτροπὴ τοῦ Χριστοῦ κι ἐμεῖς νὰ κάνουμε μία κίνηση πρὸς Αὐτόν.

  Πῶς λοιπὸν ἐμεῖς μποροῦμε νὰ πᾶμε στὸν Χριστό; Ἡ μία κίνηση εἶναι ἡ φυσικὴ κίνηση, αὐτὴ ποὺ ὅλοι κάνουμε ὅταν πᾶμε στὴν ἐκκλησία. Ξεχνᾶμε κάποιες ἐπισκέψεις, ἀφήνουμε τὴν ἡσυχία μας στὸ σπίτι, τὴν ἄνεση καὶ τὴν εὐκολία μας καὶ λέμε: «θὰ πάω στὴν ἐκκλησία». Ἂς τὸ κάνουμε αὐτὸ ὁλόκληρη τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα. Καὶ μόνο ἡ φυσική μας παρουσία, ποὺ ἀπὸ μόνη της δὲν ἔχει ἀξία, δὲν πάει χαμένη, διότι ὡς διάθεση ἀποκτᾶ ἀξία.

  Τὸ δεύτερο εἶναι τὸ νὰ πᾶμε στὸν Χριστὸ κάνοντας κι ἐμεῖς μία ἐργασία. «Δεῦτε πιστοὶ ἐπεργασώμεθα προθύμως τῷ Δεσπότῃ». Νὰ μὴ μείνουμε στὶς ἐπιθυμίες καὶ στὰ ὄνειρα μόνο, ἀλλὰ νὰ κάνουμε τὴν πνευματικὴ ζωὴ πράξη, ὅσο μποροῦμε, ὅπου τὰ καταφέρνουμε.

  Ὑπάρχει καὶ ἕνα τρίτο «Δεῦτε οὖν καὶ ἡμεῖς κεκαθαρμέναις διανοίαις συμπορευθῶμεν αὐτῷ...» Ἂς τακτοποιήσουμε λίγο τὸν «ἔνδοθεν λογισμόν», λένε οἱ εὐχὲς τῶν προηγιασμένων ἀκολουθιῶν, καὶ νὰ προσανατολισθοῦμε λίγο πρὸς τὰ πνευματικά. Μὲ πόσο ἐνδιαφέρον δὲν ἀσχολούμαστε μὲ τὰ κτήματά μας, οἱ μαθητές μὲ τὶς σπουδές μας, οἱ ἄρρωστοι μὲ τὴν ὑγεία μας, οἱ φτωχοὶ μὲ τὴν ἐξοικονόμηση τῶν ἀγαθῶν μας. Γιὰ ὅλα αὐτὰ ἔχουμε σκέψη νὰ δώσουμε. Ἂς δώσουμε λίγη σκέψη καὶ γιὰ τὰ πνευματικά. Νὰ ἔχει ζεσταθεῖ λίγο ἡ καρδιά μας ὅταν ἐρχόμαστε στὴν ἐκκλησία. Ἀλλιῶς ὥσπου νὰ ζεσταθοῦμε θὰ πεῖ ὁ ἱερέας τὸ «δι᾿ εὐχῶν» καὶ θὰ βρεθοῦμε ξανὰ στὴν κρυάδα τῆς κοσμικῆς κοινωνίας, τῆς ψεύτικης, τῆς ὑλιστικῆς, τῆς ἐφήμερης ζωῆς. Ἂς ἡσυχάσουμε λίγο μέσα μας γιὰ νά φτιάξουν οἱ λογισμοί μας καὶ νὰ μπορεῖ ἕτοιμη ἡ καρδιά μας νὰ δεχτεῖ κάτι πνευματικό.

  Τὸ πρῶτο εἶναι ὁ φυσικὸς ἐρχομός, τὸ δεύτερο εἶναι ὁ πρακτικὸς βίος, νὰ κάνουμε τὴν πίστη μας πράξη καὶ ζωή, τὸ τρίτο εἶναι οἱ σκέψεις μας. Καὶ τὸ τέταρτο τὸ εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς στὸ Εὐαγγέλιο: «Δεῦτε πρὸς με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς». Ἐλᾶτε κοντά μου ὅλοι ὅσοι κουρασμένοι ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη ἀδυναμία καὶ φορτωμένοι ἀπὸ τὰ ἀνθρώπινα πάθη καὶ ἐγὼ θὰ σᾶς ξεκουράσω. Θὰ σᾶς πάρω καὶ τὸν κόπο, θὰ ἀναλάβω ὅμως στοὺς ὥμους μου καὶ τὸ φορτίο. Αὐτὸ εἶναι ὁ σταυρός.

  Ἂς κάνουμε, λοιπόν, καὶ τὸ τέταρτο ποὺ εἶναι νὰ δώσουμε τὴ διάθεσή μας. Νὰ προκύψει μέσα στὴ καρδιά μας ὡς πνευματικὸς ἀναστεναγμός, αὐτὸ τὸ φρόνημα τῆς ταπεινωμένης ἀποτυχίας, αὐτὴ ἡ ἐσωτερικὴ μετάνοια ὡς ἀναγνώριση τῶν ἀδυναμιῶν μας καὶ τῶν παθῶν μας.

  Ἔτσι καὶ μὲ τὴ φυσικὴ κίνηση καὶ μὲ τὶς πράξεις καὶ μὲ τὶς σκέψεις καὶ μὲ τὴ διάθεση θὰ μπορέσουμε κι ἐμεῖς νὰ ἔλθουμε στὸ Χριστό. Κι ὅταν πᾶμε στὸ Χριστὸ θὰ ἔλθει κι ἐκεῖνος κοντά μας. Καὶ τότε θὰ μπορέσουμε νὰ ζήσουμε ἕνα ἄλλο «δεῦτε», ἕνα ἄλλο «ἔρχεσθε», αὐτὸ τὸ ὁποῖο θὰ ἀκούσουμε τὸ βράδυ τῆς Ἀναστάσεως: «Δεῦτε πόμα πίωμεν καινόν» καὶ «δεῦτε τοῦ καινοῦ τῆς ἀμπέλου γεννήματος κοινωνήσωμεν». Νὰ ζήσουμε ἀπὸ κοντὰ πλέον σὰν πραγματικὸ, σημερινό, προσωπικό, καρδιακὸ γεγονὸς τὴν Ἀνάσταση.

  Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἀπὸ μόνη της εἶναι ἕνας πεθαμένος σταυρός. Ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα μαζὶ μὲ τὴν Ἀνάσταση εἶναι ζωή, εὐλογία καὶ δύναμη γιὰ ὁλόκληρη τὴν ὑπόλοιπη ζωή μας. Εἴμαστε στὴν ἀρχή. Ἔχουμε τὴν εὐκαιρία, ἔχουμε τὴν δυνατότητα. Ἂς διατηρήσουμε αὐτὸ τὸ ἦθος, αὐτὸ τὸ φρόνημα, αὐτὸ τὸ πνεῦμα ποὺ πραγματικὰ θὰ σφραγίσει κάθε κίνηση τῆς ζωῆς μας καὶ θὰ διαμορφώσει κάθε λεπτὴ πτυχὴ τῆς ψυχῆς μας.

  Καλὴ Ἀνάσταση!

Μὲ τὴν Κυριακή τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου, ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς εἰσάγει στὴν κατ᾿ ἐξοχὴν πνευματική της περίοδο, τὴν περίοδο τοῦ Τριωδίου. Μιὰ περίοδο πού διαρκεῖ ἑβδομήντα μέρες, δέκα ἑβδομάδες. Οἱ τρεῖς πρῶτες Κυριακὲς καὶ ἑβδομάδες εἶναι εἰσαγωγικές καὶ στὴ συνέχεια ἀκολουθεῖ ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Καθὼς μπαίνουμε σ᾿ αὐτὸν τὸν ὄμορφο ἐκκλησιαστικὸ καὶ πνευματικὸ χῶρο τοῦ Τριωδίου, καὶ ἀνοίγουμε τὸ «Τριώδιο», αὐτὸ τὸ πλούσιο σὲ μηνύματα ἀληθείας καὶ ζωῆς βιβλίο, ποὺ ἀποτελεῖ τὸν κορμὸ τῶν ἀκολουθιῶν τῆς περιόδου ὡς τὸ Μεγάλο Σάββατο, ἡ Ἐκκλησία μας τὴν πρώτη Κυριακὴ μᾶς προσδιορίζει τὸν στόχο μας γιὰ κάτι πολὺ μεγάλο. Προσπαθεῖ νὰ μιλήσει στὴν καρδιά μας, προσφέροντάς μας ὡς ἐκλεκτὸ πνευματικὸ ἔδεσμα τὴν παραβολὴ τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου.

Ἂς ἐπικεντρωθοῦμε ὅμως, ὄχι στὸ περιεχόμενο τῆς παραβολῆς, ἀλλὰ στὸν στίχο ποὺ προηγεῖται καὶ ποὺ ἀποτελεῖ τὴν ἀφορμὴ αὐτῆς τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς. Λέει ὁ στίχος αὐτὸς ὅτι ὁ Κύριος εἶπε τὴν παραβολή θέλοντας νὰ διδάξει αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι ἦσαν «πεποιθότες ἐφ᾿ ἑαυτοῖς ὅτι εἰσὶ δίκαιοι καὶ ἐξουθενοῦντες τοὺς λοιπούς» (Λουκ. ιη΄ 9), δηλαδὴ αὐτοὺς οἱ ὁποῖοι ἔχουν τὴν ἐμπιστοσύνη στὸν ἑαυτό τους, καὶ διακατέχονται ἀπὸ τὸ φρόνημα καὶ τὴν ἰδέα ὅτι εἶναι δίκαιοι καὶ ἔτσι ἐξουθενώνουν τοὺς λοιποὺς καὶ τοὺς βλέπουν περιφρονητικά.

Ἀκριβῶς αὐτὸ ἀποτελεῖ καὶ τὴν ἀφορμὴ τοῦ σημερινοῦ μηνύματος καὶ γιὰ μᾶς. Ὁ Φαρισαῖος εἶχε τὴν πεποίθηση ὅτι ἦταν δίκαιος ἀφ᾿ ἑνὸς καὶ ὅτι εἶχε δίκιο ἀφ᾿ ἑτέρου. Δύο πράγματα φοβερὰ καὶ ὕπουλα ποὺ δὲν τὰ καταλαβαίνουμε μὲ τὴν πρώτη ματιά, ἀλλὰ ποὺ στὴν πραγματικότητα μᾶς ἐμποδίζουν ἀπὸ τὸ νὰ δοῦμε τὴν ἀλήθεια ποὺ ταπεινὰ κρύβεται πίσω ἀπὸ τὰ γεγονότα καὶ μέσα στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸ τοῦ ἔλεγε ὁ ἀρρωστημένος, ἐγωιστικὸς καὶ ἐμπαθὴς λογισμός του. Καὶ κάτι ἀκόμη. Εἶχε μιὰ αὐτάρκεια. Ἔκανε πέντε πραγματάκια καὶ ἠρκεῖτο σ᾿ αὐτά. Εὐχαριστιόταν ἡ ψυχούλα του μὲ τὰ κατορθώματά του. Εἶχε τόσο περιορισμένη ὅραση ποὺ ἐνῶ ἔλεγε «Θεέ μου, σ᾿ εὐχαριστῶ», στὴν οὐσία τὸν ἑαυτό του εὐχαριστοῦσε• αὐτὸν μόνον ἔβλεπε. Ἀπὸ τὸν ὁρίζοντα τῆς φαρισαϊκῆς προσευχῆς ἀπουσίαζε ὁλότελα ὁ Θεός• Τὸν εἶχε διώξει καὶ τὸν εἶχε ἀντικαταστήσει μὲ τὸ εἴδωλο τοῦ ἑαυτοῦ του. Αὐτὸ θὰ πεῖ «πεποιθώς ἐφ᾿ ἑαυτῷ»• τὸν ἀπελάμβανε τὸν ἑαυτό του. Ἀπόδειξη ἦταν ὅτι γι᾿ αὐτὸν τὸν ἑαυτὸ μιλοῦσε μὲ τόση ἱκανοποίηση. Νήστευε δύο φορὲς τὴν ἑβδομάδα καὶ ἔδινε τὸ ἓν δέκατο ἀπὸ τὰ κτήματα καὶ τὰ ἔσοδά του καὶ αὐτὸ ἦταν ἡ καύχηση καὶ ἡ ἐξόφληση τοῦ χρέους του πρὸς τὸν Θεό.

Αὐτὸ τὸ φρόνημα τὸν ὁδηγεῖ σὲ μιὰ ἄθλια σύγκριση. Κάνει σύγκριση μ᾿ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ βρίσκει τὸν ἑαυτό του νὰ ὑπερέχει. Δὲν σταματᾶ σὲ γενικεύσεις καὶ ἀοριστίες ἀλλὰ προχωρεῖ ἕνα ἀκόμη βῆμα• προβαίνει σὲ μιὰ θρασεία καὶ ἀνήλεη σύγκριση τοῦ ἑαυτοῦ του καὶ μὲ συγκεκριμένο ἄνθρωπο. Ἄλλο εἶναι νὰ νοιώθεις μιὰ ὑπεροχὴ γενικευμένη -κακὸ καὶ φοβερὸ- καὶ ἄλλο εἶναι -πολὺ περισσότερο κακό- νὰ τὴν συγκεκριμενοποιεῖς στοὺς ἀνθρώπους μὲ τοὺς ὁποίους συναναστρέφεσαι, καὶ νὰ ἰσχυρίζεσαι πὼς εἶσαι καλύτερος ἀπ᾿ ὅλους.

Αὐτὸς εἶναι ὁ φοβερὸς ἐγωισμός, ποὺ ἂν ψάξουμε θὰ δοῦμε ὅτι δὲν εἶναι καὶ πολὺ μακρυὰ ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ καθενός μας. Ἴσως νὰ εἶναι καλοθρονιασμένος μέσα στὴν καρδιά μας. Ὁ καημένος ὁ Φαρισαῖος, αὐτὸς ὁ θρησκευτικὸς ἄνθρωπος, ἔλεγε ὅτι δὲν ἦταν σὰν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ἅρπαγας, ἄδικος, μοιχός. Καὶ ὅμως ἦταν πολὺ ἅρπαγας, ἦταν πολὺ ἄδικος καὶ πολὺ μοιχός. Φαίνεται αὐτὸ ἀπὸ τὴν παραβολή. Εἶχε ἁρπάξει τὸ δικαίωμα τοῦ Θεοῦ νὰ κάνει κρίση καὶ νὰ σκορπάει ἔλεος στὸν κάθε ἄνθρωπο. Πόσες φορὲς κι ἐμεῖς δὲν ἁπλώνουμε χέρι, -ὄχι στὶς τσέπες τῶν ἀνθρώπων- ἀλλὰ στὶς συνειδήσεις, στὰ μυστικὰ τῶν καρδιῶν τους. Πόσες φορὲς μ᾿ αὐτὴ τὴν φοβερὴ κατάκριση καὶ τὴν ἐσωτερικὴ σκληρότητα ἑρμηνεύουμε τοὺς ἀνθρώπους, μπαίνουμε μέσα τους καὶ ἀναλύουμε μὲ ἀκρίβεια καὶ τόση ἀστοχία τὰ αἰσθήματά τους -τί νοιώθουν, ποιοί εἶναι-, ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα ποὺ ἐπιφανειακὰ βλέπουμε, χωρὶς στὴν πραγματικότητα οὔτε ἴχνος τῆς ἀλήθειας νὰ μποροῦμε νὰ διακρίνουμε. Εἴμαστε ἅρπαγες καὶ αὐτῶν τῶν ἱερῶν μυστικῶν τῶν ἀνθρώπων καὶ τοῦ ἀναφαίρετου δικαιώματος τοῦ Θεοῦ Αὐτὸς καὶ μόνον νὰ τοὺς κρίνει.

Γι᾿ αὐτὸ καὶ εἴμαστε μοιχοὶ στὴν οὐσία. Ἀντὶ ἡ σχέση μας νὰ εἶναι σχέση μὲ τὸν ἑαυτό μας, μὲ τὰ δικά μας πάθη, μὲ τὴν δική μας εἰκόνα, τόσο ἀδιάκριτα ἐμεῖς ἀφήνουμε τὴν ψυχή μας καὶ πηγαίνουμε καὶ εἰσχωροῦμε στὴν ἱερὴ σχέση τῶν ἄλλων ψυχῶν, βάναυσα καὶ ἀσύστολα. Ἦταν μοιχὸς ὁ Φαρισαῖος μὲ τὴν πνευματικὴ ἔννοια, καὶ ἄδικος. Ἡ ἀδικία θὰ φανεῖ εὐθὺς μόλις σχολιάσουμε τὴν πραγματικὰ πνευματικὴ στάση τοῦ τελώνη. Ἀλλὰ οὔτε καὶ νήστευε ὁ ἄνθρωπος αὐτός• νήστευε ἴσως ἀπὸ τροφὲς καὶ ὑποτίθεται ὅτι νήστευε σωστά, ἀλλὰ εἶχε κάνει μιὰ ἄλλη κατάλυση. Ἔτρωγε ἀπολαυστικὰ τὴν ἡδονὴ τοῦ ἑαυτοῦ του.

Αὐτὸ ἂς τὸ προσέξουμε λίγο. Πολλὲς φορὲς ἡ μυστικὴ ὑπόληψη τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ἐνήδονος, μιὰ ἀπολαυστικὴ ἡδονή. Ἀπολαμβάνουμε τὶς ἀρετές μας, ὅλοι μας ἴσως, -εἶναι τόσο ἀνθρώπινο κάτι τέτοιο,- κι ἂς ντρεπόμαστε νὰ τὸ ὁμολογήσουμε. Νομίζουμε ὅτι εἴμαστε σπουδαῖοι, ἀκόμη κι ὅταν νηστεύουμε• κι ἔτσι νηστεύοντας, ἀρτευόμεθα. Δὲν τρῶμε ὑλικά, λαίμαργα ὅμως καταβροχθίζουμε τὶς ἁμαρτωλὲς ἐσωτερικὲς ἀπολαύσεις ποὺ ἐκπηγάζουν ἀπὸ τὶς ψευδεῖς εἰκόνες τοῦ ἑαυτοῦ μας ποὺ φιλοξενοῦμε μέσα μας.

Οὔτε λοιπὸν νηστεία πραγματικὴ ἔκανε ὁ Φαρισαῖος τῆς παραβολῆς. Ἐπιπλέον δὲ ἔλεγε καὶ ὅτι ἀποδεκατοῦσε τὰ κτήματά του. Ἕνα κτῆμα ἔχουν αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι• ἕνα κτῆμα ἔχουμε κι ἐμεῖς ὅταν εἴμαστε τέτοιοι. Καὶ τὸ κτῆμα εἶναι ὁ ἑαυτός μας τὸν ὁποῖο δυστυχῶς δὲν ἀποδεκατοῦμε. Ἡ ἐλεημοσύνη αὐτὸν τὸν σκοπὸ ἔχει• τὸν ἀποδεκατισμὸ τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὄχι ἁπλῶς θὰ ἔπρεπε νὰ δίνουμε ἕνα κομματάκι τοῦ ἑαυτοῦ μας καὶ τῆς ὑπάρξεώς μας στὸ περιβάλλον, στοὺς ἀδελφούς μας, ἀλλὰ ἐμεῖς, ἐνῶ ὅλον τὸν ἑαυτό μας μᾶς ζητᾶ τὸ Εὐαγγέλιο νὰ προσφέρουμε, δὲν δίνουμε τίποτα. Καὶ τὸ χειρότερο• ἀκόμη καὶ οἱ προσφορές μας σκοπὸ ἔχουν τὴν τροφοδοσία τοῦ παθολογικοῦ ἐγωισμοῦ μας. Μόνο παίρνουμε συνεχῶς ὡς ἅρπαγες καὶ δὲν σκορπᾶμε κάτι ἀπὸ αἰσθήματα, κάτι ἀπὸ τὸ περιεχόμενο τῆς καρδιᾶς μας, ἴσως γιατί δὲν ἔχουμε.

Δίπλα σ᾿ αὐτὸν τὸν τραγικὸ ἄνθρωπο ποὺ πῆγε νὰ προσευχηθεῖ στὸν Θεό, καὶ ἀντὶ νὰ Τὸν εὐχαριστήσει γιὰ τὰ δῶρά Του, εὐχαριστιόταν ὁ ἴδιος γιὰ τὶς ὑποτιθέμενες καταστάσεις τῆς ψυχῆς του, δίπλα σ᾿ αὐτὸν τὸν ἄνθρωπο ποὺ εἶχε μὲν ἔργα ἀλλὰ δὲν εἶχε ὅραση, γι᾿ αὐτὸ δὲν ἔβλεπε τὸ μεγαλεῖο τοῦ τελώνη, στεκόταν ἀπὸ μακρυά, «μακρόθεν ἑστώς», στὴν ἀκρούλα κρυμμένος ὁ τελώνης καὶ προσηύχετο• καὶ δὲν ἤθελε οὔτε τὰ βλέμματά του νὰ σηκώσει ἐπάνω. Κι ἐνῶ ἦταν μακρυά, χωρὶς κι ὁ ἴδιος νὰ τὸ ἔχει συνειδητοποιήσει, μὴ ἔχοντας καμμιὰ ὑπόληψη στὸν ἑαυτό του, εἶχε μέσα του τὸν Θεό. Κι ἐνῶ δὲν ἄντεχε νὰ σηκώσει τὰ βλέμματά του ἐπάνω, τὰ ἔστρεφε μέσα στὴ λερωμένη ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες καρδιά του καὶ μέσα σ᾿ αὐτὴν τὴν κατάσταση μποροῦσε νὰ ἀντικρύζει πεντακάθαρα τὸν Θεὸ καὶ νὰ προσεύχεται σ᾿ Αὐτόν• «ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ».

Ἀλλὰ καὶ κάτι ἄλλο. Ἐνῶ ὁμολογοῦσε ὅτι ἦταν ἁμαρτωλός, δὲν ἦταν. Ἁμαρτωλὸς δὲν εἶναι κάποιος ποὺ κάνει ἁμαρτίες• τέτοιοι ὅλοι εἴμαστε. Ἁμαρτωλὸς εἶναι αὐτὸς ποὺ παραμένει στὴν κατάσταση τῆς ἁμαρτίας• αὐτὸς ὁ ὁποῖος δὲν θέλει νὰ βγεῖ ἀπὸ τὰ πάθη καὶ τὶς ἁμαρτίες του. Ὁ τελώνης μπορεῖ νὰ ἔζησε στὴν κατάσταση τῆς ἁμαρτίας, ἀλλὰ καθὼς μᾶς φανερώνει ἡ συνοπτικὴ αὐτὴ καὶ σύντομη περιγραφὴ τοῦ Εὐαγγελίου μὲ τὶς τρεῖς λεξοῦλες -«ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ»-, ἀπεδείκνυε τὴ συντετριμμένη παράστασή του ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Τὴ στιγμὴ ἐκείνη ἦταν μπροστὰ στὸν Θεό• δὲν ἦταν ἁμαρτωλός• ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ μπροστά του ἔκαιγε τὴν ἁμαρτία μέσα του• εἶχε πράξεις ἁμαρτωλές, ἀλλὰ δὲν ἦταν πλέον ἁμαρτωλός.

Καθὼς λοιπὸν ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς προεισάγει στὴν περίοδο αὐτὴ τῆς προσευχῆς, τῆς νηστείας, τῆς πνευματικῆς περισυλλογῆς, τοῦ ἀγῶνα τοῦ πνευματικοῦ, μᾶς παρουσιάζει τὸ παράδειγμα τοῦ Τελώνου καὶ τοῦ Φαρισαίου. Ἔτσι θέλει νὰ μᾶς δείξει τὴν ἀληθινὴ νηστεία, τὴν πραγματικὴ προσευχή, τὴ γνήσια πνευματικὴ ζωή.

Ἀρχίζει ἡ νηστεία καὶ σὰν νὰ μᾶς λέει• μὴν ἀρκεσθεῖτε στὴ νηστεία μόνο τῶν τροφῶν• δὲν ὠφελεῖ καὶ πολὺ μιὰ τέτοια νηστεία, ἴσως καὶ νὰ βλάπτει. Ἀλλὰ προσέξτε• νηστέψτε λίγο ἀπὸ τὸν ἑαυτό σας. Καθῖστε μέσα στὴν ἡσυχία τοῦ δωματίου σας καὶ σκεφτεῖτε τὶς ἐκφράσεις τοῦ ἐγωϊσμοῦ σας. Ποιός εἶναι ὁ ἐγωισμός σας; Ἄλλος νομίζει ὅτι ἔχει δικαιώματα στὴ ζωὴ τῶν ἄλλων. Οὔτε στὴ δική σας ζωὴ δὲν ἔχετε δικαίωμα, μᾶς λέει ὁ Θεός. Ἄλλος τὸν πνίγει τὸ δίκιο καὶ τὸ παράπονο. Δὲν ἔχουμε δίκιο ποτέ, κι ἂς πιστεύουμε ὅτι εἴμαστε δίκαιοι. Τελικὰ ὁ δικαιωμένος τοῦ Εὐαγγελίου -ἡ λέξη αὐτὴ εἶναι ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Χριστοῦ- εἶναι «ὁ ἁμαρτωλὸς» τελώνης, ὁ μετανοιωμένος. Ἡ εὐλογημένη αὐτὴ ψυχὴ μᾶς καλεῖ κι ἐμᾶς σ᾿ αὐτὸ τὸ προσκλητήριο τῆς στροφῆς πρὸς τὸν ἑαυτό μας. Ἀντὶ νὰ κοιτᾶμε γύρω μας τί γίνεται, ἂς συμμαζευτοῦμε λίγο. Δὲν εἶναι ἐγωισμὸς αὐτὴ ἡ στροφή• εἶναι μετάνοια.

Πολλὲς φορὲς πνιγόμαστε ἀπὸ τὰ παράπονα καὶ λέμε ὅτι μᾶς ταπεινώνουν τὰ γεγονότα, οἱ ἀδικίες τῆς ζωῆς, οἱ ἄνθρωποι ποὺ μᾶς περιβάλλουν, οἱ δυσκολίες στὶς κοινωνικὲς μας σχέσεις. Δὲν εἶναι ταπείνωση αὐτὸ ποὺ ἔρχεται ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Αὐτό, μὴ μπορώντας νὰ κάνουμε διαφορετικά, ἀναγκαστικὰ τὸ δεχόμαστε. Ταπείνωση εἶναι ἡ περιφρόνηση καὶ ἡ χαμηλὴ εἰκόνα τοῦ ἑαυτοῦ μας ὅταν ἐμεῖς τὰ ἐπιλέγουμε. Ταπείνωση εἶναι αὐτὸ ποὺ ἔκανε ὁ τελώνης.

Ἂς πάρουμε κι ἐμεῖς τὰ πόδια μας καὶ ἂς σταθοῦμε «μακρόθεν». Ἂς χτυπήσουμε μὲ τὰ χέρια μας τὸ στῆθος μας, τὴν καρδιά δηλαδὴ τῆς ὑπάρξεως καὶ τοῦ ἐγωισμοῦ μας. Ἂς στρέψουμε τὰ βλέμματά μας μέσα στὸ ἐσωτερικό μας. Καὶ τότε κι ἐμεῖς θὰ ἀξιωθοῦμε, ὅπως ὁ τελώνης τῆς παραβολῆς ποὺ ἀνέβηκε στὸ ἱερὸ γιὰ νὰ προσευχηθεῖ, νὰ ἀνεβοῦμε πραγματικά, πνευματικά, στὸ ἱερὸ τῆς περιόδου, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὴν κορυφὴ τῆς Ἀναστάσεως.

   Εἴπαμε στὴν ἀρχὴ ὅτι ἔχουμε 70 μέρες στὴ διάθεσή μας γι᾿ αὐτὴν τὴν ἀνάβαση στὸ ὄρος τῆς Ἀναστάσεως. Ἡ ἀνάβαση ὅμως δὲν γίνεται οὔτε μὲ φορτωμένα στομάχια, οὔτε μὲ χορτασμένες ἀπὸ τὸν ἐγωισμὸ ψυχές. Ἂς πετάξουμε τὸ ροῦχο τῆς ἐγωιστικῆς ἐμπαθείας ὁ καθένας μας. Κι ἂν δὲν ξέρουμε τί ἀκριβῶς θέλει ἀπὸ μᾶς ὁ Θεὸς νὰ περιφρονήσουμε, ἂς πᾶμε στὸν πνευματικό μας νὰ τὸν συμβουλευθοῦμε. Ἂς ξεκινήσουμε ἔτσι τὴν περίοδο αὐτήν, ἀρνούμενοι μὲ κάθε τρόπο κι ὅλη τὴ δύναμη τῆς ψυχῆς μας τὴν ἡδονιστικὴ ἀπόλαυση τοῦ ἑαυτοῦ μας.

Εὔχομαι νὰ δώσει ὁ Θεὸς ἡ Ἀνάσταση νὰ εἶναι πραγματικὴ ἀνάβαση• καὶ ἡ ἀπόλαυση νὰ μὴν εἶναι ἀπόλαυση τοῦ ἐμπαθοῦς ἑαυτοῦ μας, ἀλλὰ μυστικὴ ἀπόλαυση τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἀμήν.

Τριώδιο 2022

Ὁ Ἰανουάριος εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν μήνας τοῦ ἔτους ὅπου γίνεται ἰδιαίτερος λόγος γιὰ τὶς ἐρήμους. Τὰ ἀναγνώσματα τῶν Χριστουγέννων καὶ τῶν Φώτων μιλοῦν γιὰ τὴν πορεία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ μὲ ἡγέτη τὸν Μωϋσῆ μέσα ἀπὸ τὴν ἔρημο τῆς Αἰγύπτου πρὸς τὴν Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας. Τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς Κυριακῆς πρὸ τῶν Φώτων ἀναφέρεται στὴν ζωὴ καὶ τὸ κήρυγμα τοῦ τιμίου Προδρόμου, στὴν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνου. Τὸ Σάββατο μετὰ τὰ Φῶτα διαβάζουμε τὸ εὐαγγέλιο ποὺ ἀναφέρεται στοὺς πειρασμοὺς ποὺ δέχθηκε ὁ Κύριος ἀμέσως μετὰ τὸ βάπτισμά Του, στὴν ἔρημο τοῦ Σαρανταρίου ὄρους.